همدان

همدان از کلان‌شهرهای ایران و مرکز استان همدانه که در دامنه‌ی کوه الوند قرار گرفته و اولین پایتختِ اولین سلسله‌ی پادشاهی در ایران یعنی مادها بوده.

همدان از قدیمی‌ترین شهرهای جهانه و «پایتخت تاریخ و تمدن ایران» لقب گرفته.

همدان شهری سردسیر است که تابستان‌های خنک و زمستان‌های بسیار سردی داره. این شهر در میان طبیعت زیبای زاگرس قرار گرفته و از اطراف با کوه‌ها، گردنه‌ها و رودهای زیبایی احاطه شده. شهر همدان خونه‌ی مسیحیان و یهودیان زیادیه. در این شهر پنج کلیسا وجود داره که کم‌وبیش فعال هستن. همچنین آرامگاه استر مردخای از شخصیت‌های بزرگ دین یهود در این شهر قرار داره و هر ساله میزبان یهودیان زیادی از ایران و سرتاسر جهانه.
همدان یکی از کلان ‌شهرهای ایران در منطقه غربی و کوهستانی ایران و مرکز شهرستان و استان همدان است. این شهر در دامنه کوه الوند و در بلندای ۱٬۷۴۱ متری از سطح دریا واقع شده‌است و از شهرهای سردسیر ایران به‌شمار می‌آید. همدان قدیمی‌ترین شهر ایران و از کهن‌ترین شهرهای جهان است.

همدان به عنوان یکی از کهن‌ترین شهرهای ایران، از پیشینه چندهزارساله‌ای برخوردار است. پیش از آمدن اقوام آریایی، شهر همدان از زیستگاه‌های اصلی قوم کاسیان به‌شمار می‌آمده‌است. در مورد زمان و چگونگی احداث و نام بنیان‌گذار شهر همدان بین روایت‌های مورخین و جغرافی دانان یونانی و همچنین مابین مورخین اسلامی اختلاف‌نظر وجود دارد. به گفته هرودوت این شهر را نخستین شاه ماد، دیاکو بنیان نهاده‌است.
کوروش در سال ۵۵۰ پیش از میلاد، آستیاگ، آخرین پادشاه ماد را شکست داد و همدان را مقر تابستانی خود قرار داد. بدین ترتیب با تصرف همدان اولین حکومت آریاییان به دست شاخه دیگر آریایی که پارس‌ها بودند، منقرض شد. همدان پایتخت تابستانی شاهان اشکانی نیز بوده‌است. در دامنه تپه مصلی همدان، شیر سنگی بزرگی قرار دارد. ظاهراً در زمان اشکانیان این مجسمه با مجسمه دیگری که نظیر و قرینه آن بوده، در سمت یکی از دروازه‌های شهر نصب بوده‌است.

همدان یکی از آخرین پایگاه‌های مقاومت اشکانیان در برابر حکومت تازه‌نفس ساسانی بود. در حمله اعراب، شهر همدان پس سقوط نهاوند به دست مسلمانان افتاد و چندان اهمیت و اعتبار داشت که اعراب گشودن آن را پس از فتح نهاوند، بزرگ‌ترین پیروزی خود بر ساسانیان شمردند. از اواسط قرن سوم حکومت شهر به دست سادات علوی افتاد. آنان به عنوان علویان در همدان حکمرانی کردند. بنای ارزشمند گنبد علویان یادگار این دوره‌است.
ابوعلی سینا دانشمند مشهور ایرانی مدتی در این شهر وزارت شمس‌الدوله دیلمی را به عهده داشت. آرامگاه این فیلسوف و پزشک نامدار اکنون در شهر همدان قرار گرفته‌است. در دوران سلجوقیان همدان مرکز سیاسی و پایتخت این دودمان بود و به همین علت چند تن از سلاطین سلجوقی از جمله سلطان مسعود بن محمد بن ملکشاه و سلطان محمد بن محمود در همدان مدفون شدند.
همدان دو بار توسط مغولان مورد حمله قرار گرفت. بار اول در زمستان سال ۶۱۸ هجری به دلیل وحشتی که مردم داشتند، از مغولان اطاعت کردند و آنان نیز به غارت اموال اکتفا کردند. حمله دوم مغولان به همدان در بهار سال بعد اتفاق افتاد زیرا مردم خاطر پرداخت مالیات سنگین حاضر به پرداخت نبودند و مغولان با حمله به همدان تمام شهر را نابود و مردم را قتل عام کردند. محققان وجود دو تپه حاصل از گورهای جمعی در میدان وسیع محله دوگوران همدان را، آثار بازمانده این قتل‌عام می‌دانند.

در عهد ایلخانان در قرون هفتم و هشتم هجری این شهر تا حدی رونق و اهمیت سابق را بازیافت. این رونق و آبادانی دیری نپایید و لشکریان تیمور شهر را تصرف و ویران نمودند. پس از آن همدان برای حدود ۳۰۰ سال تقریباً به فراموشی سپرده‌شد. همدان در دوره صفویه دوباره از نعمت و آبادانی بهره‌مند گردید. پس از انقراض سلسله صفویه و بروز هرج و مرج در ایران در سال ۱۷۲۴ میلادی (۱۱۳۸ هجری)، شهر همدان به تصرف احمد پاشا عثمانی والی عثمانی درآمد و بر اثر مقاومت مردم در برابر قوای عثمانی، گروه بزرگی از مردم شهر قتل‌عام شدند.
شش سال بعد در سال (۱۱۴۴ هجری)، نادر افشار همدان را از تصرف عثمانی‌ها درآورد و سرانجام در سال (۱۱۴۴ هجری) به موجب پیمان‌نامه‌ای میان ایران و عثمانی، شهر همدان به‌طور قطع به ایران واگذار شد. در سال (۱۲۰۵ هجری) آقا محمد خان قاجار همدان را تصرف کرد و برج و باروی آن را ویران کرد. در طول حکومت قاجاریان موقعیت شهر همدان به تدریج تثبیت شد.
اما وقوع جنگ جهانی اول این شهر و منطقه غرب کشور را تبدیل به میدان زورآزمایی دول متخاصم و دچار نابسامانی‌های اجتماعی و اقتصادی فراوانی نمود. قحطی و مشکلات فراگیر شد.در اواخر دوران قاجار شهر همدان با فاصله ۱۰ سال شاهد دو قحطی بزرگ بود.
در دوران جنگ ایران و عراق شهر همدان بارها هدف بمباران‌های عراق واقع شد. یکی از شدیدترین حملات بمباران در روز جمعه ۲۵ تیر ماه ۱۳۶۱ شمسی توسط جنگنده‌های عراق بود که هم‌زمان با روز جهانی قدس انجام گرفت.

گویش و زبان
گویش اکثریت مردم شهر همدان، فارسی با لهجه همدانی است.در همدان اقلیتی از مردم ترک‌زبان نیز سکونت دارند

مذهب
بیشتر ساکنان همدان مسلمان و پیرو مذهب شیعه دوازده‌امامی هستند. اقلیت‌های مذهبی نیز به تعداد بسیار اندکی در این شهر ساکن هستند. گروه‌های ارمنی در چند نوبت وارد شهر همدان شدند؛ بخصوص در دوره صفویه ورود ارمنیان بیشتر از هر زمانی دیگر در تاریخ به چشم می‌خورد. یهودیان از سال ۷۲۲ پیش از میلاد هنگامیکه بیت‌المقدس به دست بخت النصر گشوده گردید. چند تن از انبیاء اسرائیلی وارد ایران به‌ویژه همدان شدند و این قوم از آن زمان به بعد در این شهر ماندگار گردیدند.

شهر همدان در دره‌ها و دامنه‌های شمالی کوهستان الوند واقع شده‌است. مرتفع‌ترین قله این کوهستان، قله کوه الوند با ارتفاع ۳۵۷۴ متر از سطح دریاست که این قله بین تویسرکان و همدان و در ۱۸ کیلومتری شهر همدان واقع شده‌است.

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت آن ۵۵۴٬۴۰۶ نفر (۱۷۴٬۷۳۱ خانوار) بوده‌است.

آب و هوای همدان مختلف و اوضاع جوّی منطقه از لحاظ حداقل و حداکثر برودت و باران در فصول سال متغیر است در نقاط کوهستانی سرد است حد متوسط برف سالانه بین ۱۵۵ تا ۲۴۵ میلی‌متر می‌باشد و سرما تا ۳۰ درجه زیر صفر می‌رسد. همچنین گرم‌ترین دمای همدان +۴۰° و سردترین دمای آن -۳۲٬۸° ثبت شده‌است.