ایران به‌عنوان یکی از کشورهای واقع در مسیر ترانزیت مواد مخدر از افغانستان به اروپا، نقش مهمی در مبارزه با قاچاق مواد مخدر ایفا کرده است. این کشور در طول سال‌های گذشته مجموعه‌ای از اقدامات گسترده و تأثیرگذار را در این زمینه به انجام رسانده است. این اقدامات که در ادامه به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود، عبارت‌اند از: تقویت مرزها، عملیات نظامی و انتظامی و همکاری‌های بین‌المللی.
تقویت مرزها
تجهیزات نظارتی مدرن
ایران برای تقویت مرزهای شرقی خود با افغانستان و پاکستان، از تجهیزات نظارتی مدرن استفاده کرده است. این تجهیزات شامل دوربین‌های مداربسته، سیستم‌های ردیابی حرکتی و سامانه‌های هشداردهنده است که به نیروهای مرزی امکان می‌دهد تا هر گونه فعالیت مشکوک در نزدیکی مرزها را به‌سرعت شناسایی کنند. این فناوری‌ها نقش مهمی در کاهش قاچاق مواد مخدر از مرزهای شرقی ایران داشته‌اند. ایران تجهیزات نظامی مرزبانان خود را ارتقا داده است. این تجهیزات شامل خودروهای زرهی، سلاح‌های پیشرفته و تجهیزات ارتباطی مدرن است که به نیروهای مرزی امکان می‌دهد تا در شرایط بحرانی با قدرت بیشتری عمل کنند (Iranintl, 2024, https://shorturl.at/NCccY).
تهران همچنین از پهپادها برای نظارت بر مرزهای خود استفاده می‌کند. پهپادها می‌توانند مناطق وسیعی را پوشش دهند و تصاویر و اطلاعات دقیق و لحظه‌ای از تحرکات مشکوک در مناطق مرزی ارائه دهند. این اطلاعات به نیروهای مرزی کمک می‌کند تا با سرعت بیشتری به تهدیدات پاسخ دهند و مانع از عبور قاچاقچیان شوند.
دیوارکشی و موانع فیزیکی
ایران در طول سال‌های اخیر اقدام به دیوارکشی و ایجاد موانع فیزیکی در مناطق حساس مرزی کرده است. این دیوارها و موانع که در برخی نقاط به ارتفاع چند متر می‌رسند، به طور قابل‌توجهی عبور غیرقانونی از مرزها را دشوار کرده‌اند (TOLOnews, 2024, https://shorturl.at/QaBQL). این اقدام‌ها به کاهش حجم مواد مخدری که وارد ایران می‌شود، کمک شایانی کرده است.
برج‌های نگهبانی و پایگاه‌های مرزی
ایران برای کنترل بیشتر مرزهای خود، برج‌های نگهبانی و پایگاه‌های مرزی جدیدی احداث کرده است. این برج‌ها و پایگاه‌ها به نیروهای مرزی امکان می‌دهند تا به‌صورت ۲۴ ساعته و در تمامی شرایط آب و هوایی، مرزها را تحت‌نظر داشته باشند (Caspiannews, 2024, https://shorturl.at/IRDUk). ایجاد این برج‌ها به نیروهای مرزی کمک کرده تا واکنش سریع‌تری به تهدیدات احتمالی نشان دهند. ایران با افزایش تعداد نیروهای نظامی و انتظامی در مرزها، حضور خود را در این مناطق تقویت کرده است. این افزایش نیروها به جلوگیری از عبور قاچاقچیان و کاهش حجم مواد مخدر قاچاق‌شده کمک کرده است.
ایران برنامه‌های آموزشی ویژه‌ای برای نیروهای مرزی خود برگزار کرده است. این آموزش‌ها شامل مهارت‌های پیشرفته در زمینه نظارت، شناسایی تهدیدات و مقابله با قاچاقچیان است. نیروهای مرزی آموزش‌دیده ایران نقش مهمی در کاهش قاچاق مواد مخدر داشته‌اند.
تقویت همکاری‌های منطقه‌ای
ایران برای تقویت مرزهای خود، همکاری‌های منطقه‌ای را نیز گسترش داده است. این همکاری‌ها شامل تبادل اطلاعات و اجرای عملیات‌های مشترک با کشورهای همسایه است. تهران با همکاری کشورهای همسایه تلاش کرده تا اقدامات مشترکی را برای کنترل بهتر مرزها و جلوگیری از عبور قاچاقچیان انجام دهد.
عملیات نظامی و انتظامی
عملیات‌های گسترده در مناطق مرزی
ایران به طور منظم عملیات‌های گسترده نظامی و انتظامی در مناطق مرزی انجام می‌دهد. این عملیات‌ها با هدف کشف و ضبط محموله‌های مواد مخدر، دستگیری قاچاقچیان و نابودی باندهای قاچاق اجرا می‌شود. این عملیات‌ها نقش مهمی در کاهش حجم مواد مخدر قاچاقی داشته‌اند. نیروهای امنیتی ایران در طی عملیات‌های خود با باندهای قاچاق مواد مخدر درگیر شده و توانسته‌اند برخی از بزرگ‌ترین شبکه‌های قاچاق را منهدم کنند. این درگیری‌ها گاهی به نبردهای مسلحانه منجر شده که طی آن نیروهای ایران توانسته‌اند محموله‌های بزرگی از مواد مخدر را ضبط و قاچاقچیان را دستگیر کنند (PressTV, 2024, https://shorturl.at/n0oSa).
عملیات‌های ایران در بسیاری از مواقع با استفاده از اطلاعات محرمانه انجام می‌شود. این اطلاعات از طریق شبکه‌های اطلاعاتی و همکاری با کشورهای همسایه به دست می‌آید و به نیروهای ایران کمک می‌کند تا به طور دقیق‌تر و مؤثرتر عملیات خود را اجرا کنند (New Lines Institute, 2021, https://shorturl.at/lANua). نیروهای نظامی و انتظامی ایران به‌صورت مداوم مناطق مشکوک و مسیرهای ترانزیتی را پایش می‌کنند. این پایش‌ها به شناسایی نقاط حساس و پرخطر کمک کرده و به اجرای عملیات‌های موفق منجر شده است.
تهران به‌منظور افزایش اثربخشی عملیات‌های خود، همکاری‌های مشترکی با کشورهای همسایه انجام می‌دهد. این همکاری‌ها شامل عملیات‌های مشترک در مناطق مرزی و تبادل اطلاعات درباره باندهای قاچاق است (New Lines Institute, 2021, https://shorturl.at/lANua).
گفتنی است که جمهوری اسلامی ایران علاوه بر هزینه‌های مالی زیادی که برای مقابله با مواد مخدر متحمل شده است، شهدا و جانبازان زیادی نیز برای تداوم این مسیر داشته است که در عملیات‌های مذکور به شهادت رسیده یا جانباز شده‌اند. تعداد قابل توجه این شهدا و جانبازان گویای نقش پررنگ ایران در مبارزه با مواد مخدر است؛ به‌گونه‌ای که حدود 4000 شهید و 12 هزار جانباز در مبارزه با مواد مخدر به ثبت رسیده است (Mehr News Agency, 2024, https://shorturl.at/gaef9).
تجهیزات پیشرفته برای شناسایی مواد مخدر
نیروهای نظامی و انتظامی ایران به تجهیزات پیشرفته‌ای برای شناسایی مواد مخدر مجهز شده‌اند. این تجهیزات شامل دستگاه‌های تشخیص سریع و سیستم‌های اسکنر است که در کشف محموله‌های مخفی شده مواد مخدر نقش مهمی دارند.
علاوه بر مبارزه با قاچاق مواد مخدر، ایران تلاش‌های زیادی برای مقابله با تولیدکنندگان داخلی مواد مخدر نیز انجام داده است. این اقدامات شامل شناسایی و نابودی کارگاه‌های تولید مواد مخدر و دستگیری تولیدکنندگان است. تمامی عملیات‌های ایران در راستای کاهش عرضه مواد مخدر به بازارهای داخلی و خارجی انجام می‌شود. این اقدامات به کاهش دسترسی قاچاقچیان به مواد مخدر و افزایش امنیت داخلی ایران منجر شده است.
همکاری‌های بین‌المللی
تعامل با سازمان‌های بین‌المللی
ایران به‌عنوان یکی از کشورهای پیشرو در مبارزه با قاچاق مواد مخدر، همکاری‌های نزدیکی با سازمان‌های بین‌المللی از جمله دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC) دارد. این همکاری‌ها شامل تبادل اطلاعات، شرکت در نشست‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی، و اجرای پروژه‌های مشترک است (United Nations Office on Drugs and Crime, 2022, https://shorturl.at/dEuW8).
توافقات دوجانبه و چندجانبه
ایران با کشورهای مختلف توافقات دوجانبه و چندجانبه‌ای در زمینه مبارزه با قاچاق مواد مخدر امضا کرده است. این توافقات شامل تبادل اطلاعات، اجرای عملیات‌های مشترک و همکاری‌های حقوقی و قضایی است. این تعاملات باعث تقویت همکاری‌ها و افزایش اثربخشی مبارزه با قاچاق مواد مخدر شده است. تهران با کشورهای همسایه خود در زمینه تبادل اطلاعات همکاری نزدیکی دارد. این همکاری‌ها به شناسایی و دستگیری قاچاقچیان مواد مخدر و جلوگیری از ورود مواد مخدر به ایران کمک کرده است.
تهران با کشورهای مختلف در زمینه همکاری‌های حقوقی و قضایی برای مقابله با قاچاق مواد مخدر فعالیت دارد. این همکاری‌ها شامل استرداد مجرمان، تبادل اطلاعات حقوقی و همکاری در اجرای قوانین بین‌المللی است (United Nations Office on Drugs and Crime, 2024, https://shorturl.at/nIngU).
ایران در پروژه‌های منطقه‌ای مرتبط با مبارزه با قاچاق مواد مخدر مشارکت فعال دارد. این پروژه‌ها شامل اقدامات مشترک با کشورهای همسایه برای کنترل مرزها و کاهش قاچاق مواد مخدر است. تهران از دیپلماسی فعال برای جلب حمایت بین‌المللی در مبارزه با قاچاق مواد مخدر استفاده می‌کند. این دیپلماسی شامل مذاکرات با کشورهای مختلف برای افزایش همکاری‌ها و کاهش تهدیدات مرتبط با قاچاق مواد مخدر است.
نقش فعال در کنفرانس‌های بین‌المللی و همکاری با سازمان‌های غیردولتی
ایران به طور منظم در کنفرانس‌ها و نشست‌های بین‌المللی مرتبط با مبارزه با قاچاق مواد مخدر شرکت می‌کند. در این نشست‌ها، تهران تجارب خود را به اشتراک می‌گذارد و از کشورهای دیگر نیز تجارب و دانش مربوط به این مبارزه را دریافت می‌کند (Tehran Times, 2024, https://shorturl.at/CvGBk).
ایران همچنین با سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی در زمینه مبارزه با قاچاق مواد مخدر همکاری می‌کند. این همکاری‌ها شامل تبادل اطلاعات، اجرای برنامه‌های آموزشی و افزایش آگاهی عمومی است.
همکاری با پلیس بین‌الملل
ایران در راستای اجرای قوانین سخت‌گیرانه خود، همکاری نزدیکی با پلیس بین‌الملل (اینترپل) دارد. این همکاری شامل تبادل اطلاعات درباره قاچاقچیان بین‌المللی و اجرای عملیات‌های مشترک برای دستگیری آن‌ها است (United Nations Office on Drugs and Crime, 2023, https://dub.sh/4eYqXuW).
فرجام سخن
نقش پررنگ جمهوری اسلامی ایران در مبارزه با مواد مخدر با توجه به مستندات فراوان که در نوشتار حاضر به‌صورت اجمالی مورد بررسی قرار گرفت، به اثبات می‌رساند که ایران به‌مثابه خط مقدم مبارزه با قاچاق مواد مخدر به جهان محسوب می‌شود. تهران این نقش را تاکنون بدون مطالبه هیچ هزینه‌ای از کشورهای دیگر به انجام رسانده است که نشان از نیت واقعی ایران برای مبارزه با مواد مخدر است. تقویت مرزها به‌ویژه مرزهای شرقی کشور از مهم‌ترین اقداماتی است که ایران در این مسیر انجام می‌دهد. بهره‌گیری از تجهیزات نظارتی مدرن همچون دوربین‌های مداربسته، سیستم‌های ردیابی حرکتی و سامانه‌های هشداردهنده و استفاده از پهپادها برای این منظور انجام گرفته است. دیوارکشی و ایجاد موانع فیزیکی در مناطق حساس مرزی نیز اقدام دیگر در این بخش است. ایجاد برج‌های نگهبانی و پایگاه‌های مرزی جدید نیز برای تقویت بیشتر مرزها برای مقابله با مواد مخدر انجام می‌گیرد. تبادل اطلاعات و اجرای عملیات‌های مشترک با کشورهای همسایه اقدام دیگر برای محافظت بیشتر از مرزها است. عملیات‌های گسترده نظامی و انتظامی در مناطق مرزی که برای کشف و ضبط محموله‌های مواد مخدر انجام می‌شود، اقدام مهم تهران برای مقابله با مواد مخدر است. تعداد قابل توجه شهدا و جانبازان این عملیات‌ها نشان‌دهنده حجم عملیات‌های انجام شده است. این عملیات‌ها با تجهیزات پیشرفته برای شناسایی مواد مخدر انجام می‌گیرند. تهران همکاری نزدیکی با سازمان‌های بین‌المللی از جمله دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد دارد. همچنین ایران توافقات دوجانبه و چندجانبه با کشورهای دیگر برای مبارزه با مواد مخدر به انجام رسانده است. مشارکت فعال تهران در کنفرانس‌ها و نشست‌های بین‌المللی برای مقابله با مواد مخدر از اقدامات دیگر در راستای همکاری‌های بین‌المللی است. این همکاری‌ها با سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی نیز انجام می‌شود. همکاری با پلیس بین‌الملل برای مبارزه با مواد مخدر اقدام مهم دیگری است که از سوی جمهوری اسلامی ایران صورت می‌گیرد. این مستندات، خلاصه‌ای از اقدامات تهران در این زمینه است که جایگاه ویژه ایران را در مقابله با مواد مخدر نشان می‌دهد.
TOLOnews (2024), Iran to Complete Major Border Closure with Afghanistan, Accessible at: https://shorturl.at/QaBQL
Caspiannews (2024), Iran to Complete 300 km of Border Fence with Afghanistan This Year, Accessible at: https://shorturl.at/IRDUk
Iranintl (2024), Iran To Invest 3 Billion Euros In Border Wall, Accessible at: https://shorturl.at/NCccY
Mehr News Agency (2024), Iran at forefront of fight against drug trafficking, Accessible at: https://shorturl.at/gaef9
PressTV (2024), Security forces arrest armed murderer, drug trafficking ringleader in southeastern Iran, Accessible at: https://shorturl.at/n0oSa
New Lines Institute (2021), Iran’s Strategy in Afghanistan: Pragmatic Engagement with the Taliban, Accessible at: https://shorturl.at/lANua
United Nations Office on Drugs and Crime (2022), International Day Against Drug Abuse And Illicit Trafficking, Accessible at: https://shorturl.at/dEuW8
Tehran Times (2024), Iran highlights regional co-op in fighting drug trafficking, Accessible at: https://shorturl.at/CvGBk
United Nations Office on Drugs and Crime (2024), UNODC Iran Promotes International Judicial Cooperation To Combat Transnational Organized Crime, Accessible at: https://shorturl.at/nIngU
United Nations Office on Drugs and Crime (2023), UNODC And Iran Interpol Met To Promote Cooperation, Accessible at: https://shorturl.at/fOzGR