حمله نظامی اسرائیل به زندان اوین در تهران، یکی از فاجعه‌بارترین مصادیق نقض فاحش حقوق بشر و اصول بنیادین حقوق بین‌الملل بشردوستانه در دهه‌های اخیر است. این اقدام که در جریان جنگ ۱۲روزه میان اسرائیل و ایران صورت گرفت، نه‌تنها تجاوزی مستقیم به حاکمیت ملی جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود، بلکه به‌دلیل هدف قرار دادن یک تأسیسات غیرنظامی در مرکز پایتخت، نقض علنی اصول اساسی حقوق جنگ از جمله اصل تفکیک، اصل تناسب و اصل منع توسل به زور است. زندان اوین، نهادی قضایی ـ اداری و محل نگهداری زندانیان فاقد نقش عملیاتی در مخاصمه مسلحانه بوده است؛ ازاین‌رو، حمله به آن، جنبه‌ای غیرقابل توجیه در عرصه حقوقی، اخلاقی و انسانی دارد.
در این گزارش، با تکیه بر منابع معتبر بین‌المللی، اصول حقوق بشردوستانه و مستندات حقوق بشر، به تحلیل حقوقی جامع این حمله پرداخته شده و موارد گوناگون نقض مقررات بین‌المللی، ابعاد فاجعه‌بار انسانی، روانی، مالی و اجتماعی ناشی از آن مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین بر مسئولیت‌های حقوقی اسرائیل، امکان پیگرد قضایی در مراجع بین‌المللی و پیامدهای گسترده این جنایت برای نظام حقوق بین‌الملل و افکار عمومی جهانی تأکید شده است. این حمله، صرفاً یک عملیات نظامی نیست؛ بلکه نمود عینی بی‌اعتنایی فاحش به کرامت انسانی، حاکمیت ملی کشورها و نظم حقوقی بین‌الملل است.
تحلیل پیش‌رو با هدف تبیین ابعاد حقوقی و انسانی این فاجعه، ارائه مستندات قانونی و تقویت ظرفیت پیگیری در مراجع بین‌المللی تدوین شده است تا بر لزوم پاسخگویی دولت متجاوز و حمایت از قربانیان این جنایت تأکید شود.
تحلیل حقوقی جامع موارد نقض حقوق بشر و حقوق بین‌الملل
نقض اصل تفکیک اهداف نظامی و غیرنظامی (Principle of Distinction)
زندان اوین از منظر حقوق بشردوستانه بین‌المللی یک تأسیسات غیرنظامی محسوب می‌شود که در خدمت نظام قضایی و کیفری کشور قرار دارد. حمله اسرائیل به این زندان، در حالی که زندانیان عمدتاً فاقد هرگونه نقش عملیاتی در جنگ یا تهدید فوری علیه امنیت اسرائیل هستند، نقض صریح اصل تفکیک است. حتی اگر ادعایی مبنی بر وجود یک هدف امنیتی در زندان مطرح شود، حمله‌ای که کل ساختمان و ساکنان آن را درگیر می‌کند، ناقض الزام به تمایز دقیق و محدودسازی آسیب‌ها به عناصر دخیل در عملیات نظامی است.
مبنای حقوقی:
- ماده48 پروتکل اول الحاقی به کنوانسیون‌های ژنو (1977)
براساس ماده 48 این پروتکل، طرف‌های درگیر در مخاصمه باید در همه زمان‌ها بین غیرنظامیان و اهداف نظامی تفکیک قائل شوند (IHL Treaties, 1977, https://ihl-databases.icrc.org/en/ihl-treaties/api-1977/article-48). زندان اوین، محل نگهداری متهمان و محکومان سیاسی، فرهنگی، رسانه‌ای، امنیتی و اقتصادی است. حمله به چنین مکانی بدون اینکه ثابت شود به‌طور مستقیم در عملیات نظامی مشارکت دارد، نقض صریح این اصل است.
- ماده 51 پروتکل اول الحاقی به کنوانسیون‌های ژنو (1977):
طبق این ماده، حملات باید صرفاً علیه اهداف نظامی هدایت شوند (IHL Treaties, 1977, https://ihl-databases.icrc.org/en/ihl-treaties/api-1977/article-51 ).
نتیجه حقوقی:
- نقض آشکار قوانین جنگ
- ایجاد مسئولیت بین‌المللی برای اسرائیل به‌عنوان عامل مستقیم این حمله
- امکان پیگرد در دیوان بین‌المللی کیفری(ICC) در چارچوب جنایات جنگی (War Crimes)
نقض اصل تناسب (Principle of Proportionality)
در حمله به اوین، ده‌ها زندانی کشته و مجروح شده‌اند، حریق گسترده‌ای شکل گرفته و تخریب عظیمی به ساختمان وارد شده است. بر اساس اصل تناسب، این حجم از تلفات و تخریب، کاملاً نامتناسب با دستاورد نظامی ادعاشده است. از منظر حقوق بین‌الملل بشردوستانه، اصل تناسب ایجاب می‌کند که در صورت وجود اهداف نظامی، تلفات ناخواسته غیرنظامیان باید به حداقل ممکن کاهش یابد و به هیچ‌وجه نباید از حد معقول فراتر رود.
اگر حتی اسرائیل مدعی شود که در زندان اوین هدف نظامی خاصی حضور داشته، حمله‌ای که منجر به شهادت ده‌ها زندانی، زخمی شدن افراد، تخریب کامل بخش‌هایی از زندان و آتش‌سوزی شده، مطلقاً نامتناسب است. البته در این زندان هیچ هدف نظامی نیز حضور نداشته است.
مبنای حقوقی:
- ماده 51 (در بند 5 بخش (ب)) پروتکل اول الحاقی به کنوانسیون‌های ژنو (1977) (IHL Treaties,1977, https://ihl-databases.icrc.org/en/ihl-treaties/api-1977/article-51).
- ماده 8 بند 2 بخش (ب) اساسنامه رم دیوان بین‌المللی کیفری (OHCHR, 1998, https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/rome-statute-international-criminal-court ).
این اقدام طبق ماده 8 اساسنامه رم جنایت جنگی تلقی می‌شود، چراکه هدف قرار دادن عمدی تأسیسات غیرنظامی است که مشارکت مستقیمی در درگیری‌ها ندارند.
نتیجه حقوقی:
- مسئولیت کیفری برای افسران دستوردهنده و مجریان حمله
- امکان ثبت شکایت در چارچوب جرایم جنگی علیه غیرنظامیان
تخطی از اصل تناسب مصداق «حمله کور» (Indiscriminate Attack) است که در آیین‌نامه دیوان بین‌المللی کیفری، ممنوع است و به‌عنوان نقض فاحش قوانین جنگ تعریف شده است.
قتل‌های فراقضایی و نقض حق حیات (Extrajudicial and Arbitrary Executions)
افرادی که در زندان تحت بازداشت قانونی یا در حال تحمل محکومیت بودند، هیچ‌گونه مشارکت نظامی نداشتند. شهادت آن‌ها در نتیجه بمباران، بدون محاکمه یا فرآیند قضایی، نقض ماده 6 میثاق حقوق مدنی و سیاسی است که حق حیات را تضمین کرده است.
زندانیانی که در اثر این حمله جان خود را از دست داده‌اند، بدون هیچ روند قضایی به‌طور غیرمستقیم قربانی اقدام حساب‌شده نظامی یک رژیم خارجی شده‌اند. این کشته‌شدن‌ها تحت هیچ عنوان حقوقی قابل توجیه نیستند، زیرا افراد در حالت خلع سلاح، بازداشت‌شده و فاقد هرگونه تهدید فعال بوده‌اند. قتل افراد در حین بازداشت یا اسارت، از منظر حقوق بین‌الملل، قتل غیرقانونی و فراقضایی محسوب می‌شود و در زمره جنایت علیه بشریت قرار می‌گیرد، اگر الگوی تکرار یا هدف‌گذاری سیستمی وجود داشته باشد.
مبنای حقوقی:
- ماده 6 میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (ICCPR) (OHCHR, 1966, https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/international-covenant-civil-and-political-rights).
- اصول حقوق بشر سازمان ملل درباره حمایت از زندانیان
نتیجه حقوقی:
- صلاحیت جهانی برای رسیدگی به این جنایت وجود دارد؛ یعنی هر دادگاه بین‌المللی یا حتی ملی می‌تواند بر اساس اصل جهانی بودن «Jurisdiction» رسیدگی کند.
- این موارد تحت عنوان «جنایت علیه بشریت» نیز می‌تواند مطرح شود، در صورتی که حمله بخشی از الگوی سازمان‌یافته یا سیستماتیک علیه جمعیت غیرنظامی تلقی شود.
نقض تعهد دولت‌ها نسبت به محافظت از افراد محروم از آزادی
طبق قواعد حداقلی سازمان ملل در رفتار با زندانیان (قواعد نلسون ماندلا)، دولت‌ها موظف‌اند زندانیان را از خطر، خشونت و آسیب حفظ کنند. حمله به زندان، به‌ویژه زمانی که هیچ تدبیر حفاظتی برای پیشگیری یا واکنش سریع به حمله وجود نداشته، مصداق نقض این تعهد است. هدف قرار دادن زیرساخت‌های حقوقی کشور (زندان‌ها) معادل با هدف قرار دادن نماد حاکمیت ملی است.
دولت‌ها موظف‌اند جان، سلامت و کرامت زندانیان را در برابر هرگونه تهدید خارجی یا داخلی حفظ کنند. زندانیان، به‌دلیل عدم توانایی در فرار، جزو آسیب‌پذیرترین افراد در زمان درگیری مسلحانه محسوب می‌شوند. با توجه به اینکه زندان اوین هدف مستقیم یک حمله قرار گرفته و منجر به شهادت و زخمی شدن زندانیان شده، این وضعیت موجب عدم تأمین تدابیر پیشگیرانه برای حفاظت از جان زندانیان شده است.
مبنای حقوقی:
- قواعد نلسون ماندلا (UN Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners) (United Nations, 2019, https://www.un.org/en/un-chronicle/nelson-mandela-rules-protecting-rights-persons-deprived-liberty).
- اصول پایه‌ای رفتار با زندانیان (UN Human Rights Instruments) (OHCHR, 1990, https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/basic-principles-treatment-prisoners).
نتیجه حقوقی:
- مسئولیت مشترک دولت متجاوز و نهادهای بین‌المللی در پاسخ به بحران انسانی ناشی از حمله
- افزایش مسئولیت بین‌المللی دولت متجاوز (اسرائیل) و زمینه‌سازی برای پیگیری در مراجع قضایی
نقض اصل منع توسل به زور (Prohibition of the Use of Force)
براساس ماده 2 بند 4 منشور ملل متحد، توسل به زور علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی یک کشور ممنوع است. اسرائیل با عبور از مرزهای هوایی، هدف‌گیری تأسیسات در داخل تهران، نقضی بی‌پرده و علنی از این اصل انجام داده است.
حمله به زندان اوین که در مرکز پایتخت ایران واقع شده، یک تجاوز نظامی مستقیم به حاکمیت ملی ایران است. این حمله فاقد هرگونه مجوز شورای امنیت بوده و در چارچوب دفاع مشروع (ماده 51 منشور ملل متحد) نیز نمی‌گنجد، زیرا فاقد عنصر «ضرورت فوری» و «پاسخ متناسب» بوده است.
مبنای حقوقی:
ماده 2 بند 4 منشور ملل متحد: تمامی اعضا از تهدید یا توسل به زور علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی کشورها خودداری می‌کنند (United Nations, 2025, https://www.un.org/en/about-us/un-charter/full-text).
نتیجه حقوقی:
- اسرائیل مرتکب نقض آشکار منشور ملل متحد شده و زمینه قانونی برای پاسخ متقابل مشروع از سوی ایران فراهم است.
- این حمله مصداق تجاوز تلقی می‌شود که از نظر حقوق بین‌الملل، یکی از بزرگ‌ترین جنایات علیه صلح است.
پیامدهای انسانی، مالی، روانی و اجتماعی
حمله اسرائیل به زندان اوین ـ در چارچوب جنگ ۱۲روزه که به تعبیر بسیاری، تلاشی برای سرنگونی نظام سیاسی ایران بود ـ نه تنها خسارات مادی و انسانی، بلکه ضربات روانی، اجتماعی، حقوقی و امنیتی عمیقی بر پیکره جامعه ایرانی، خانواده‌های زندانیان و افکار عمومی وارد کرده است. در ادامه، ابعاد این خسارات با تأکید بر ابعاد انسانی، روانی و اجتماعی بررسی می‌شود.
خسارات جانی
شهدای زندان اوین از کادر اداری زندان، سربازان وظیفه، محکومین زندانی، خانواده محکومین که برای ملاقات و یا پیگیری قضایی زندانیان خود به زندان مراجعه کرده بودند و همسایه‌هایی که در مجاورت زندان زندگی می‌کردند، بودند. تاکنون 80 نفر در این حمله جان خود را ار دست داده‌اند که 41 نفر از این افراد جزء کادر اداری زندان، 13 نفر جزء سربازان وظیفه، 5 نفر محکومان زندانی و بقیه افراد ازجمله خانواده‌های محکومان و همسایه‌های زندان هستند که در بین آن‌ها زنان و کودکان خردسال دیده می‌شود.
در حادثه دلخراش حمله اسرائیل به زندان اوین، پنج مددکار اجتماعی این زندان به‌نام‌های اکرم محمدسلیمی، زهرا عبادی، عاطفه بعاج‌زاده، مهناز خوشکردار و پوراندخت سعادت‌نژاد، مظلومانه جان خود را از دست دادند. از این میان، زهرا عبادی همراه با پسر پنج ساله‌اش در ساختمان اداری زندان شهید شدند. این اتفاق تلخ، نشان‌دهنده عمق فاجعه و تأثیرات مخرب حملات نظامی بر غیرنظامیان و کارکنان زندان‌هاست (Rokna, 2025, https://share.google/9GDvw7f0f07MbD0Ik).
قوه قضاییه اسامی شهدای کادر اداری زندان اوین و سربازان وظیفه را به شرح زیر اعلام کرده است.
کادر اداری زندان اوین:
- شهید علی قناعتکار
- شهید ابوالحسن شریفی
- شهید احمد رادمهر
- شهید اکرم محمد سلیمی
- شهید امید ملای شهری
- شهیده بهار لطفی
- شهیده پوراندخت سعادت نژاد
- شهید جواد سعیدی
- شهید حسن شجاعی
- شهید حسن صالحی
- شهید حسن نظری
- شهید حسین ذوالفقاری
- شهید حسین یاور یاد
- شهید حسین یوسف خانی
- شهید حمید سعیدی
- شهید حمید رنجبری
- شهید روح الله توسلی
- شهیده زهرا عبادی
- شهیده زهره سادات حسینی
- شهید سید امیرحسین خادمی
- شهیده شیرین اسماعیلی
- شهیده عاطفه بعاج زاده
- شهید عباس شفیعی
- شهید علی حاجعلی
- شهید علی کرم مقدم
- شهید غلامرضا کمانی
- شهیده فاطمه سیه پوش
- شهیده فاطمه قنبری
- شهید فرهاد فلاحی
- شهید کوروش ملا یوسفی
- شهید مجتبی امیدی
- شهید مجتبی آقا بابایی
- شهید محمد میر
- شهید محمد همتی
- شهیده مریم واحد پناه
- شهید مسعود سبزی
- شهید مهدی شاه بهرامی مقدم
- شهید مهدی صارم پور
- شهید مهناز خوشکردار
- شهید وحید حیدرپور
اسامی سربازان وظیفه شهید زندان اوین:
- شهید امیرعلی فضلی
- شهید امیر محمد رحمتی
- شهید ایلیا نوبخت
- شهید پارسا یداللهی
- شهید پویان سرشتی
- شهید سید محمد امین روحبخش
- شهید علی حبیبی
- شهید علیرضا محمودی
- شهید علیرضا وفایی
- شهید ماهان ستاره
- شهید محمد صادق خالصی
- شهید مصطفی موحدی
- شهید حمیدرضا میرزایی (Irna, 2025, https://share.google/zQy7jnJ1UXH3RcUV5)
خسارات مالی
دست‌کم دو نقطه از زندان اوین هدف حمله اسرائیل قرار گرفت. یکی از حملات به نزدیکی دادسرای شهید مقدس پایین‌تر از در ورودی اصلی زندان اوین صورت گرفته که در نتیجه آن ساختمان دادسرا، دیوار بیرونی زندان، بعضی از ساختمان‌های اداری و ساختمان کتابخانه آسیب دیده است. انفجار دیگر هم در ضلع شمال شرقی زندان و نزدیک مجتمع قضایی شهید کچویی اتفاق افتاده که به ساختمان ملاقات‌های حضوری زندان و ساختمان‌های مسکونی نزدیک آن به شدت آسیب زده است. بر این اساس حتی همسایه‌هایی هم که نزدیک سالن ملاقات و دادیاری زندان اوین زندگی می‌کردند، به‌شدت تحت تاثیر قرار گرفتند. در نتیجه این حمله، زنان زندانی بند زنان به زندان قرچک ورامین و زندانیان مرد بند چهار به زندان تهران بزرگ منتقل شدند (The Washington Post, 2025, https://www.washingtonpost.com/investigations/2025/07/06/israel-iran-evin-prison-attack/).
بخش‌های نگهبانی، سالن ملاقات، ساختمان اداری، بهداری، بند زنان، کتابخانه بند چهار و دادسرای اوین از جمله نقاطی هستند که یا مورد هدف مستقیم حمله اسرائیل قرار گرفتند یا تحت تاثیر امواج قدرتمند انفجار قرار گرفتند.
پیامدهای روانی
الف) ترومای روانی در میان زندانیان
- وحشت ناگهانی از مرگ: حمله موشکی به مکانی بسته که هیچ راه دفاع یا فراری برای ساکنانش وجود ندارد، موجب وحشت فلج‌کننده (Paralyzing Fear) در لحظه و اختلالات اضطرابی ماندگار مانند (PTSD)می‌شود (Brain and Cognition Clinic, 2025, https://share.google/gGgtmRigmM7zyR4bp).
- ترومای شبانه و بی‌خوابی: معمولا بسیاری از زندانیان پس از حمله از کابوس‌های تکرارشونده، وحشت شبانه، حملات پانیک و ناتوانی در خوابیدن رنج می‌برند (Royal College of Psychiatrists, 2025, https://www.rcpsych.ac.uk/mental-health/translations/persian/post-traumatic-stress-disorder-(PTSD)).
- احساس بی‌پناهی مضاعف: زندانیان از قبل در وضعیت شکننده روانی قرار دارند. بمباران جایی که حتی قانون باید آن را محافظت کند، حس بی‌ارزشی و بی‌دفاع بودن مطلق را در آنان تشدید می‌کند.
ب) اختلال در سلامت روان خانواده‌ها
- اضطراب حاد و شوک ثانویه: خانواده‌های زندانیان پس از شنیدن خبر حمله، درگیر شوک روانی، اضطراب مزمن و افسردگی شدید می‌شوند. بی‌خبری از وضعیت عزیزان‌شان، به این فشارها دامن میزند (Royal College of Psychiatrists, 2025, https://www.rcpsych.ac.uk/mental-health/translations/persian/post-traumatic-stress-disorder-(PTSD)).
- خطر افزایش فروپاشی روانی در بین مادران و همسران زندانیان
- اختلال در کودکان خانواده‌ها: کودکانی که والدین‌شان در زندان اوین بوده‌اند، با تجربه‌های ثانویه‌ی رعب‌انگیز روبه‌رو می‌شوند که باعث ترس پایدار از آینده، اضطراب وجودی، بی‌اعتمادی به نهادهای اجتماعی و اختلالات رفتاری می‌شود (Brain and Cognition Clinic, 2025, https://share.google/gGgtmRigmM7zyR4bp).
ج) گسترش احساس ناامنی روانی در جامعه
- حمله به زندان اوین (که نزد افکار عمومی حتی در سخت‌ترین شرایط جنگی باید از مصونیت برخوردار باشد) موجب شکست نمادین «خط قرمزهای بشری» و تشدید احساس ناامنی روانی در جامعه شد (Front Line Defenders, 2025, https://www.frontlinedefenders.org/en/statement-report/iran-concerns-over-israeli-strikes-evin-prison-new-amendments-espionage-law-mass).
- شهروندان به‌ویژه اقشار تحصیل‌کرده و فعال سیاسی ـ اجتماعی احساس کردند که هیچ‌جا حتی زندان‌ها خط قرمز حمله اسرائیل نیستند.
پیامدهای اجتماعی
الف) بحران اعتماد عمومی به نظام بین‌الملل
- سکوت نهادهای بین‌المللی نسبت به حمله به زندانیان (که طبق کنوانسیون ژنو، افراد بی‌دفاع محسوب می‌شوند)، جامعه ایرانی را با حس انزوا، تبعیض و فقدان عدالت بین‌المللی مواجه کرده است.
- این وضعیت، بازتولید ذهنیت «بی عدالتی جهانی» را در لایه‌های مختلف جامعه افزایش داده است.
ب) افزایش نفرت اجتماعی نسبت به اسرائیل و حامیان غربی آن
- بمباران زندانیان بی‌دفاع توسط اسرائیل، سطحی جدید از نفرت‌پراکنی متقابل و رادیکالیسم ضداسرائیلی را در جامعه ایران دامن زده است.
- بازماندگان و فعالان حقوق بشر، خواستار محاکمه اسرائیل در دادگاه‌های بین‌المللی شده‌اند، اما سکوت بین‌المللی موجب خشم بیشتر شده است (Front Line Defenders, 2025, https://www.frontlinedefenders.org/en/statement-report/iran-concerns-over-israeli-strikes-evin-prison-new-amendments-espionage-law-mass).
فرجام سخن
حمله اسرائیل به زندان اوین، نه‌تنها مصداق بارز نقض اصول بنیادین حقوق بین‌الملل از جمله اصل تفکیک اهداف نظامی و غیرنظامی، اصل تناسب و اصل منع توسل به زور است، بلکه حمله‌ای علیه کرامت انسانی، عدالت کیفری و سازوکارهای حمایتی بین‌المللی برای افراد محروم از آزادی نیز محسوب می‌شود. این اقدام، به‌وضوح تمامی موازین حقوق بشردوستانه بین‌المللی و تعهدات حقوق بشری دولت‌ها را نقض کرده است و در نتیجه، اسرائیل باید در قبال آن پاسخ‌گو باشد.
پیامدهای این حمله تنها به کشته و زخمی‌شدن ده‌ها تن از کارکنان، زندانیان و خانواده‌های آنان محدود نمی‌شود؛ بلکه عواقب آن شامل ایجاد ترومای جمعی، بحران‌های روانی و اجتماعی در جامعه، بی‌اعتمادی عمیق به نهادهای بین‌المللی و تشدید تنش‌های منطقه‌ای و جهانی نیز می‌گردد. از نظر حقوقی، حمله به تأسیسات غیرنظامی همچون زندان، بدون وجود ضرورت نظامی فوری و بدون رعایت تناسب، نه‌تنها جنایت جنگی است، بلکه در صورت استمرار یا وجود الگوی رفتاری، می‌تواند مصداق جنایت علیه بشریت نیز تلقی شود.
همچنین، کشتار هدفمند و فراقضایی افراد در وضعیت بازداشت، نقض صریح حق حیات مصرح در میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی است و زمینه اعمال صلاحیت جهانی برای پیگرد این جنایت را فراهم می‌سازد. براساس اصول مندرج در اساسنامه رم، مسئولیت کیفری شخصی متوجه افسران، مقامات عالی‌رتبه و تمامی افرادی است که در طراحی، دستوردهی و اجرای این حمله دخیل بوده‌اند.
افزون بر این، سکوت یا واکنش‌های خنثی از جانب برخی نهادهای بین‌المللی در برابر این جنایت آشکار، نه‌تنها مشروعیت نهادهای مدعی دفاع از حقوق بشر را زیر سوال برده، بلکه به تشدید ذهنیت بی‌عدالتی جهانی در میان ملت‌ها به‌ویژه در جهان جنوب دامن زده است. حمله به زندان اوین یک حادثه‌ی صرف نیست، بلکه نقطه‌ی عطفی در شکست اعتبار اصول انسانی حقوق بین‌الملل در برابر ملاحظات ژئوپلیتیکی است.
ازاین‌رو، لازم است:
- اسناد، شهادت‌ها و مدارک مربوط به حمله به‌صورت جامع گردآوری و آرشیو شوند تا مبنایی برای پیگیری حقوقی فراهم گردد؛
- در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی، با بهره‌گیری از سازوکارهای حقوقی در دیوان بین‌المللی کیفری (ICC)، شورای حقوق بشر سازمان ملل و همچنین با فعال‌سازی اصل صلاحیت جهانی، اقدامات لازم جهت پیگرد عاملان جنایت پیگیری شود؛
- در سطح افکار عمومی جهانی، از ظرفیت رسانه‌ای، دیپلماسی عمومی و همکاری با نهادهای مستقل مدنی بهره‌برداری شود تا موضوع حمله به زندان اوین به عنوان مصداقی از «جنایت خاموش علیه غیرنظامیان» در حافظه بین‌المللی ثبت گردد.
در نهایت، حمله به اوین تنها حمله به یک بنا نبود؛ بلکه حمله‌ای به اصل کرامت انسانی، امنیت روانی جامعه، اصول بنیادین حقوق بشر و نظم جهانی مبتنی بر قانون بود. اگر این حمله بدون پیگیری حقوقی و بین‌المللی بماند، درهای توجیه و تکرار جنایات مشابه در سایر نقاط جهان باز خواهد شد.
منابع
- Rokna (2025), 5 female social workers martyred in Evin Prison, Accessible at: https://share.google/9GDvw7f0f07MbD0Ik (In Persian)
- Irna (2025), Announcing the names and pictures of the martyrs of the administrative staff and conscripts of Evin Prison, Accessible at: https://share.google/zQy7jnJ1UXH3RcUV5 (In Persian)
- IHL Treaties (1977), Additional Protocol (I) to the Geneva Conventions – Article 48, Accessible at: https://ihl-databases.icrc.org/en/ihl-treaties/api-1977/article-48
- IHL Treaties (1977), Additional Protocol (I) to the Geneva Conventions – Article 51, Accessible at: https://ihl-databases.icrc.org/en/ihl-treaties/api-1977/article-51
- OHCHR (1998), Rome Statute of the International Criminal Court, Accessible at: https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/rome-statute-international-criminal-court
- OHCHR (1966), International Covenant on Civil and Political Rights, Accessible at: https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/international-covenant-civil-and-political-rights
- United Nations (2019), The Nelson Mandela Rules: Protecting the Rights of Persons Deprived of Liberty, Accessible at: https://www.un.org/en/un-chronicle/nelson-mandela-rules-protecting-rights-persons-deprived-liberty
- OHCHR (1990), Basic Principles for the Treatment of Prisoners, Accessible at: https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/basic-principles-treatment-prisoners
- United Nations (2025), United Nations Charter (full text), Accessible at: https://www.un.org/en/about-us/un-charter/full-text
- The Washington Post (2025), Israeli strike hit four areas of Evin prison, civilians among the dead, Accessible at: https://www.washingtonpost.com/investigations/2025/07/06/israel-iran-evin-prison-attack/
- Front Line Defenders (2025), Iran: Concerns over Israeli strikes at Evin Prison, new amendments to “espionage law,” mass arrest, and safety of detained human rights defenders, Accessible at: https://www.frontlinedefenders.org/en/statement-report/iran-concerns-over-israeli-strikes-evin-prison-new-amendments-espionage-law-mass
- Brain and Cognition Clinic (2025), PTSD from the War in Iran: Symptoms, Consequences, and Pathways to Recovery, Accessible at: https://share.google/gGgtmRigmM7zyR4bp (In Persian)
- Royal College of Psychiatrists (2025), Post-traumatic stress disorder, Accessible at: https://www.rcpsych.ac.uk/mental-health/translations/persian/post-traumatic-stress-disorder-(PTSD)