ایجاد نظم عادلانه و دموکراتیک در جهان فرایندی پیچیده و طولانی است که نیازمند تلاش‌های گسترده در سطوح مختلف است. برخی از راه‌های اصلی برای ایجاد چنین نظمی عبارت‌اند از:
- تقویت نهادها و همکاری‌های بین‌المللی:
- تقویت سازمان ملل متحد و نهادهای وابسته به آن
- ایجاد و تقویت دادگاه‌های بین‌المللی برای رسیدگی به جرائم علیه بشریت
- تعهد به قوانین و هنجارهای بین‌المللی:
- پایبندی کشورها به معاهدات بین‌المللی حقوق بشر
- احترام به حاکمیت قانون در سطح بین‌المللی
- توسعه اقتصادی و اجتماعی:
- افزایش همکاری‌های اقتصادی و سیاسی بین کشورها
- کاهش فقر و نابرابری در سطح جهانی
- ایجاد فرصت‌های برابر برای همه مردم جهان
- توسعه فناوری و ارتباطات:
- تبادل تجربیات دموکراتیک بین ملت‌ها
- گسترش دسترسی به اطلاعات و ارتباطات جهانی (Best Diplomats, 2023, https://shorturl.at/YkBPg).
ایجاد نظم عادلانه و دموکراتیک در جهان نیازمند تلاش مستمر و همکاری بین تمام کشورها، سازمان‌های بین‌المللی و جوامع مدنی است. این فرایند ممکن است با چالش‌ها و موانعی روبه‌رو شود، اما با تعهد و پشتکار، می‌تواند به‌تدریج به سمت یک جهان عادلانه‌تر و دموکراتیک‌تر حرکت کرد. نوشتار حاضر، مهم‌ترین کنشگری‌های تهران در مجامع بین‌المللی برای ایجاد نظم عادلانه و دموکراتیک جهانی را بررسی می‌کند که عبارت‌اند از: حضور فعال در مجامع بین‌المللی، برگزاری کنفرانس‌ها و نشست‌های بین‌المللی، تأکید بر ایجاد اتحادهای منطقه‌ای و بین‌المللی، مواضع ضد استعماری در مجامع بین‌المللی و توسعه علم و فناوری و مشارکت در مجامع علمی.
حضور فعال در مجامع بین‌المللی
مقامات ارشد ایرانی، از جمله رئیسجمهور و وزیر امور خارجه، حضور فعالی در مجامع بین‌المللی دارند. مجمع عمومی سازمان ملل متحد یکی از مهم‌ترین تریبون‌هایی است که ایران از آن برای بیان دیدگاه‌های خود استفاده می‌کند. سخنرانی‌های سالانه رؤسای جمهور ایران در این مجمع معمولاً توجه زیادی را به خود جلب می‌کند.
در این سخنرانی‌ها، مقامات ایرانی معمولاً بر چند موضوع کلیدی تأکید می‌کنند:
- ضرورت اصلاح ساختارهای بین‌المللی، به‌ویژه شورای امنیت سازمان ملل
- انتقاد از یک‌جانبه‌گرایی و تأکید بر اهمیت چندجانبه‌گرایی در روابط بین‌الملل
- حمایت از حقوق کشورهای درحال‌توسعه و انتقاد از نابرابری‌های اقتصادی جهانی
- دفاع از حق ایران برای توسعه فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز
- انتقاد از سیاست‌های آمریکا و متحدانش در منطقه غرب آسیا (UN News, 2023, https://shorturl.at/Q75nG)
علاوه بر سازمان ملل، ایران در سایر مجامع بین‌المللی نیز حضور فعالی دارد. این، شامل سازمان‌هایی مانند جنبش عدم تعهد، سازمان همکاری اسلامی و اخیراً سازمان همکاری شانگهای و بریکس می‌شود. در این مجامع، ایران تلاش می‌کند تا متحدانی برای دیدگاه‌های خود پیدا کند و بر اهمیت همکاری میان کشورهای درحال‌توسعه تأکید کند. حضور در این مجامع به ایران فرصت می‌دهد تا دیدگاه‌های خود را به‌طور مستقیم به جامعه جهانی ارائه دهد و با سایر کشورها تعامل داشته باشد. این حضور همچنین به ایران امکان می‌دهد تا خود را به‌عنوان یک بازیگر مهم و مسئول در صحنه بین‌المللی معرفی کند.
برگزاری کنفرانس‌ها و نشست‌های بین‌المللی
ایران گاهی میزبان کنفرانس‌ها و نشست‌های بین‌المللی با موضوعات مرتبط با نظم جهانی است. این رویدادها فرصتی برای ایران فراهم می‌کنند تا دیدگاه‌های خود را در یک محیط نخبگانی ارائه دهد و با متفکران، سیاستمداران و فعالان از سراسر جهان تعامل داشته باشد. کنفرانس بین‌المللی حمایت از انتفاضه فلسطین یکی از مهم‌ترین این رویدادها است که به‌طور منظم در تهران برگزار می‌شود (president, 2020, https://shorturl.at/00n8P). این کنفرانس فرصتی برای ایران است تا دیدگاه‌های خود را درباره مسئله فلسطین و نظم منطقه‌ای مطرح کند و حمایت خود را از مقاومت فلسطین نشان دهد.
ایران همچنین کنفرانس‌هایی با موضوعات مختلف مانند مبارزه با تروریسم، حقوق بشر از دیدگاه اسلامی و همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای برگزار کرده است (Newyork Mfa, 2023, https://shorturl.at/bSJxX). این رویدادها معمولاً با حضور مهمانانی از کشورهای مختلف، به‌ویژه کشورهای درحال‌توسعه و کشورهایی که روابط نزدیکی با ایران دارند، برگزار می‌شود.
برگزاری این کنفرانس‌ها چند هدف را دنبال می‌کند:
- ارائه دیدگاه‌های ایران درباره مسائل مهم جهانی و منطقه‌ای
- ایجاد شبکه‌ای از متحدان و همفکران در سطح بین‌المللی
- جلب‌توجه رسانه‌های جهانی به مواضع ایران
- نشان دادن توانایی ایران در میزبانی رویدادهای بین‌المللی مهم
این رویدادها همچنین به ایران امکان می‌دهد تا خود را به‌عنوان یک مرکز مهم برای گفتگو و تبادل‌نظر درباره مسائل جهانی معرفی کند.
تأکید بر ایجاد اتحادهای منطقه‌ای و بین‌المللی
ایران بر اهمیت همکاری و همبستگی میان کشورهای درحال‌توسعه تأکید می‌کند. این رویکرد بخشی از تلاش ایران برای ایجاد اتحادهای استراتژیک و مقابله با سلطه قدرت‌های غربی است.
نمونههایی از این رویکرد به شرح زیر است:
- روابط با ونزوئلا: ایران روابط نزدیکی با ونزوئلا، به‌ویژه در دوران ریاست‌جمهوری هوگو چاوز و نیکلاس مادورو داشته است. این همکاری شامل اجرای پروژه‌های مشترک در زمینه‌های نفت، صنعت و مسکن بوده است. در سال ۲۰۲۰، ایران نفتکش‌هایی را برای کمک به رفع کمبود سوخت به ونزوئلا فرستاد که نمونه‌ای از همبستگی عملی بود (Al Jazeera, 2020, https://shorturl.at/S3VT5).
- همکاری با کوبا: ایران و کوبا روابط نزدیکی دارند و در زمینه‌های مختلف از جمله بیوتکنولوژی همکاری می‌کنند. در جریان همه‌گیری کووید-۱۹، این دو کشور در زمینه تولید واکسن همکاری کردند (iranpress, 2023, https://shorturl.at/7Q5GQ).
- روابط با آفریقا: ایران تلاش کرده است روابط خود را با کشورهای آفریقایی گسترش دهد. به‌عنوان‌مثال، ایران در کشورهایی مانند سنگال و سودان در پروژه‌های زیرساختی سرمایه‌گذاری کرده است (Cambridge University Press & Assessment, 2024, https://shorturl.at/GSv4R).
- عضویت در سازمان‌های بین‌المللی: ایران عضو فعال جنبش عدم تعهد است و اخیراً به عضویت کامل سازمان همکاری شانگهای درآمده است. این عضویت‌ها به ایران امکان می‌دهد تا با کشورهای درحال‌توسعه همکاری نزدیک‌تری داشته باشد (Atlantic Council, 2023, https://cl.gy/MHqEc).
مواضع ضد استعماری در مجامع بین‌المللی
ایران از دیرباز مواضع ضد استعماری داشته است. این مواضع ریشه در تاریخ کشور و تجربیات آن با قدرت‌های استعماری در قرن‌های ۱۹ و ۲۰ دارد. در دوران معاصر، به‌ویژه پس از انقلاب اسلامی ۱۹۷۹، این مواضع به یکی از ارکان اصلی سیاست خارجی ایران تبدیل شده است. ایران همواره از استقلال کشورها و مقاومت در برابر سلطه قدرت‌های بزرگ حمایت کرده است. این کشور بارها در مجامع بین‌المللی، از جمله سازمان ملل متحد، علیه سیاست‌های استعماری و نواستعماری سخن گفته و خواستار پایان دادن به سلطه اقتصادی و سیاسی کشورهای قدرتمند بر کشورهای درحال‌توسعه شده است.
مواضع ضد استعماری ایران شامل انتقاد از دخالت‌های نظامی قدرت‌های بزرگ در کشورهای دیگر، مخالفت با تحریم‌های اقتصادی یک‌جانبه و حمایت از حق کشورها در بهره‌برداری از منابع طبیعی خود می‌شود. ایران همچنین از جنبش‌های استقلال‌طلبانه در مناطق مختلف جهان حمایت کرده است. این مواضع گاهی به تنش در روابط ایران با برخی قدرت‌های غربی منجر شده است. از سوی دیگر، این رویکرد باعث نزدیکی ایران به برخی کشورهای درحال‌توسعه و جنبش عدم تعهد شده است (Yale Journal of International Law, 2023, https://shorturl.at/0gpVm). ایران تلاش کرده است تا از این مواضع برای ایجاد اتحادهای استراتژیک با کشورهایی که دیدگاه‌های مشابهی دارند، استفاده کند.
در مجموع، مواضع ضد استعماری یکی از عناصر کلیدی در گفتمان سیاست خارجی ایران است که بر روابط این کشور با جهان و نقش آن در صحنه بین‌المللی تأثیر گذاشته است. ارزیابی این مواضع نشان می‌دهد که آن‌ها بر نظم عادلانه و دموکراتیک در جهان تأثیرگذار هستند.
توسعه علم و فناوری و مشارکت در مجامع علمی
تبدیل شدن به یک مرکز علمی و فناورانه
ایران در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در توسعه علم و فناوری انجام داده است. این کشور با توجه به تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های بین‌المللی، به دنبال خودکفایی در زمینه‌های علمی و فنّاورانه بوده است. ایران در حوزه‌هایی مانند نانوتکنولوژی، بیوتکنولوژی، علوم هسته‌ای و فناوری اطلاعات به پیشرفت‌های چشمگیری دست یافته است. این توسعه نه‌تنها به بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی داخل کشور کمک کرده، بلکه به ایران این امکان را داده که در صحنه بین‌المللی به‌عنوان یک کشور پیشرو در علم و فناوری شناخته شود.
ایران به‌منظور تقویت بنیان‌های علمی و فناورانه خود، سیاست‌هایی را برای تشویق نوآوری و کارآفرینی علمی در پیش گرفته است. این سیاست‌ها شامل ایجاد پارک‌های فناوری، حمایت از استارتاپ‌ها و تسهیل دسترسی به منابع مالی و زیرساختی برای کارآفرینان علمی است. ایران با این اقدامات، به دنبال تبدیل شدن به یک مرکز علمی و فناورانه در منطقه و تقویت جایگاه خود در سطح بین‌المللی است (Austria.mfa.gov, 2024, https://shorturl.at/g0zKj ). این مسیر به ایجاد نظم عادلانه و دموکراتیک در جهان کمک می‌کند.
تقویت دیپلماسی علمی
ایران با تأکید بر دیپلماسی علمی، تلاش می‌کند تا از علم و فناوری به‌عنوان ابزاری برای تقویت روابط بین‌المللی استفاده کند. تهران با ارسال محققان و دانشمندان به دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی بین‌المللی، به دنبال تبادل دانش و فناوری با سایر کشورها است. همچنین ایران با دعوت از دانشمندان خارجی برای مشارکت در پروژه‌های علمی مشترک، به دنبال ایجاد پل‌هایی برای همکاری‌های علمی بلندمدت است (Cistc, 2024, https://cistc.ir/en/ihit/china/). این نوع دیپلماسی علمی می‌تواند به تقویت موقعیت ایران در جامعه جهانی و ایجاد نظم علمی عادلانه‌تر کمک کند.
ایران با افزایش تعداد دانشگاه‌ها، ایجاد مراکز تحقیقاتی پیشرفته و ارائه برنامه‌های آموزشی متنوع و به‌روز، تلاش می‌کند تا نیروی انسانی متخصص و دانش‌محور تربیت کند. این اقدامات به ایران کمک می‌کند تا در مسیر پیشرفت‌های علمی جهانی قرار بگیرد و در همکاری‌های بین‌المللی نقش مؤثرتری ایفا کند.
ایران به‌طور خاص به همکاری‌های علمی با کشورهای درحال‌توسعه و جنوب جهانی توجه دارد. این همکاری‌ها شامل تبادل دانشجو، پروژه‌های تحقیقاتی مشترک و انتقال فناوری است. ایران با ایجاد این همکاری‌ها، تلاش می‌کند تا به کاهش نابرابری‌های علمی و فناورانه در سطح جهانی کمک کرده و نظم عادلانه‌تری در حوزه علم و فناوری ایجاد کند.
مشارکت در اجلاس و کنفرانس‌های علمی بین‌المللی
ایران با مشارکت در پروژه‌های علمی و تحقیقاتی بین‌المللی، به دنبال افزایش سهم خود در تولید علم جهانی است. این همکاری‌ها شامل پروژه‌های مشترک در زمینه‌های مختلف علمی مانند انرژی‌های نو، پزشکی و محیط‌زیست است. ایران از طریق این همکاری‌ها نه‌تنها به ارتقای سطح علمی خود کمک می‌کند، بلکه در حل مسائل جهانی مانند تغییرات اقلیمی و بیماری‌های واگیر نیز مشارکت کرده است که به نظم عادلانه و دموکراتیک جهانی کمک می‌کند (iranpress, 2023, https://shorturl.at/7Q5GQ).
ایران با حضور فعال در اجلاس و کنفرانس‌های علمی بین‌المللی، به دنبال افزایش تعاملات علمی با سایر کشورها و کسب جایگاه برجسته‌تری در صحنه علمی جهان است. حضور در این مجامع به ایران این امکان را می‌دهد که دستاوردهای علمی خود را به نمایش بگذارد، از تجربیات و دانش کشورهای دیگر بهره‌مند شود و در پروژه‌های تحقیقاتی بین‌المللی مشارکت کند. این مشارکت‌ها به تقویت توان علمی ایران و ارتقای همکاری‌های بین‌المللی در زمینه‌های علمی کمک می‌کند.
منابع:
- UN News (2023), Iranian President denounces West’s meddling in affairs of Middle East countries, Accessible at: https://shorturl.at/Q75nG
- President (2020), The 6th International Conference in Support of the Palestinian Intifada, Accessible at: https://shorturl.at/00n8P
- Newyork Mfa (2023), Statement on Measures to Eliminate International Terrorism, Accessible at: https://shorturl.at/bSJxX
- Al Jazeera (2020), Iran sends biggest ever fleet of oil tankers to Venezuela, Accessible at: https://shorturl.at/S3VT5
- Iranpress (2023), Iran, Cuba to produce new vaccines, Accessible at: https://shorturl.at/7Q5GQ
- Cambridge University Press & Assessment (2024), Iran and Senegal, Accessible at: https://shorturl.at/GSv4R
- Best Diplomats (2023), The Concept of Public Diplomacy In the 21st Century, Accessible at: https://shorturl.at/YkBPg
- Yale Journal of International Law (2023), The Brutal Impact of Sanctions on the Global South, Accessible at: https://shorturl.at/0gpVm
- mfa.gov (2024), Science, Technology and Innovation in Iran: A Brief Review, Accessible at: https://shorturl.at/g0zKj
- Cistc (2024), Iran Innovation and Technology House in China, Accessible at: https://cistc.ir/en/ihit/china/