سازه‌های آبی شوشتر

تاریخچه سازه‌های آبی شوشتر

سازه‌های آبی تاریخی شوشتر مجموعه‌ای به هم پیوسته از پلها، بندها، آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌ها و تونل‌های عظیم هدایت آب هستند که در ارتباط با یکدیگر کار می‌کنند و در دوران هخامنشیان تا ساسانیان، جهت بهره‌گیری بیشتر از آب ساخته شده‌اند. در سفرنامه مادام ژان دیولافوآ باستان‌شناس نامدار فرانسوی از این محوطه به عنوان بزرگ‌ترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده است.

قدیمی‌ترین آثاری که در شهر شوشتر کشف شده اند، به دوران پارینه سنگی و پیش از تاریخ تعلق دارند. مجاورت شوشتر با کارون، موقعیت ممتاز و شرایط مناسب زندگی را در این شهر در اختیار اقوام مختلف می‌گذاشت و به همین دلیل بسیاری به سکونت در آن تمایل نشان می‌دادند. شواهد نشان می‌دهند که شوشتر در دوره عیلامی به دلیل نزدیکی به معبد چغازنبیل اعتبار خاصی داشته است. در دوره سلطنت اردشیر یکم، از سال ۴۶۵ تا ۴۲۴ پیش از میلاد، این شهر تجدید بنا شد و به صورت جزیره‌ای میان آب ها در آمد. همین مساله لزوم وجود سازه‌های آبی به صورت کانال‌ها، پل بندها و آسیاب‌ها را بیش از پیش پر اهمیت جلوه داد و چهره شهر با حضور سازه های جدید دگرگون شد. البته سنگ بنای این سازه‌های آبی پیش از این توسط داریوش بزرگ گذاشته شده بود و در این دوره تکامل چشم گیری یافت.

شوشتر در دوره اشکانیان به عنوان پایتخت حاکمان محلی خوزستان در نظر گرفته شد و در زمان ساسانیان یکی از مراکز مهم خوزستان به شمار می‌آمد. به روایت تاریخ، آبادانی شوشتر در زمان شاپور ساسانی به اوج رسید و این شهر درخشان‌ترین دوره تاریخی حیات خود را داشت. در این زمان با تجهیز تاسیسات آبیاری، کشاورزی به حرفه‌ای پررونق بدل شد.

ساختمان آسیاب‌های محوطه، بیشتر در دوران صفوی ساخته شده‌اند و سیل سال 1342 آسیب‌هایی جدی به آنها وارد کرده است. البته پی ساختمان این آسیاب‌ها به دوره ساسانی تعلق دارد كه در دوره قاجار مورد مرمت قرار گرفته و به شکل کنونی در آمده‌اند. امروزه از شوشتر با عنوان موزه بناها و سازه‌های آبی یاد می‌کنند و از این جهت آن را شهری کم‌نظیر در سراسر جهان می‌دانند.

تاریخچه ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو

با تشکیل پایگاه سازه‌های آبی و گسترش فعالیت‌های پژوهشی پیرامون این سازه‌ها ابتدا پرونده مجموعه آسیاب‌های شوشتر که سال‌ها در لیست پیشنهادی ثبت جهانی ایران قرار داشت تهیه گردید. اما به پیشنهاد و نظر کارشناسان میراث جهانی یونسکو مبنی بر اینکه محوطه آسیاب‌ها تنها بخشی از مجموعه به‌هم پیوسته سازه‌های آبی در شوشتر است تهیه پرونده منظومه آبی تاریخی شوشتر در دستور کار قرار گرفت. این پرونده پس از تکمیل و رقابت موفقیت‌آمیز در مقایسه با آثار پیشنهادی دیگر، از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور به عنوان دهمین اثر ایران به کمیته میراث جهانی یونسکو ارائه شد. سرانجام در نشست سالانه اعضای این کمیته در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (۵ تیرماه ۱۳۸۸) در شهر سویل اسپانیا، این پرونده با احراز معیارهای ۱، ۲ و ۵ با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتر در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسید. معیارهای ثبت این اثر از این قرارند:

• شاهکاری از نبوغ و خلاقیت انسانی به شمار می‌رود.
• نشان دهنده تبادل ارزش‌های بشری در یک بازه زمانی خاص است. این تبادل در یک منطقه فرهنگی رخ داده و منجر به پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامه‌ریزی شهری یا طراحی چشم‌انداز شده است.
• نمونه برجسته‌ای از تعامل بین انسان و محیط زیست است و یا می‌تواند به عنوان نماینده یک فرهنگ در نظر گرفته شود.

فهرست اجزای سازه‌های آبی شوشتر

1. بند میزان:

 برای میزان یا تنظیم کردن آب رودخانه کارون بین دو شاخه بوده است. بند میزان آب کارون را به دو بخش تقسیم کرده و آن را به نسبت های ۲ و ۴ در رودهای گرگر و شُطِیط جاری می‌سازد. به دلیل میزان نسبت‌ها، رود گرگر را دودانگه یا مسرقان و رود شطیط را چهاردانگه هم می‌خوانند. گرگر با حدود 40 متر عرض در ابتدای شهر شوشتر توسط بند میزان از کارون جدا شده و در منطقه بند قیر در جنوب شوشتر دوباره در شاخه اصلی جاری می‌شود.

شُطِیط رودی است که در بدو ورود به جلگه خوزستان شکل می‌گیرد. شطیط و گرگر در نهایت با رود دز ادغام می شوند و کارون بزرگ را شکل می‌دهند.

بند میزان را با استفاده از سنگ تراشیده شده شوشتر و ساروج ساخته‌اند. ساروج از ابتکارات معماران ایرانی در دوران بسیار کهن و نوعی ملات است که برای ساختن آن از خاک رس و آهک استفاده میرکنند. نمای بند میزان به صورت چند منحنی به هم پیوسته است و 10 دهانه آب رو دارد. 9 دهانه در ضلع شرقی قرار دارند و دهانه دهم که پهن‌تر است در غرب واقع شده است. بعد از دهانه دهم بند به صورت دیوار به سمت غرب امتداد می‌یابد تا به زیر پایه‌های برج تاریخی کلاه فرنگی می‌رسد.

با کمی توجه به تاریخ شوشتر می‌توان به اهمیت بند میزان پی برد. همین بس که شکسته شدن این سد ازدیاد فقر و بدبختی در شوشتر را به بار آورده و پابرجا بودن آن به‌ همراه دیگر سازه‌های آبی شوشتر باعث آبیاری ۴۰ هزار هکتار دشت شده است. این بند چند دهانه دارد که مهم‌ترین آنها دهانه‌ای است که تنظیم آب دو شاخه رودخانه را بر عهده دارد. اگر دِبیِ گرگر بیشتر از یک سوم شود، این دهانه آن را به شاخه شطیط منتقل می‌کند و عکس آن نیز آب اضافی شطیط را به گرگر می‌ریزد.

2. برج کلاه فرنگی:

برج کلاه‌فرنگی شوشتر با قدمت دوره قاجاریه در مرکز شهر شوشتر در استان خوزستان قرار دارد. ین بنای برج مانند در کنار رود کارون و نزدیک به بند میزان در شهرستان شوشتر قرار دارد و مشهور به کلاه فرنگی است. این برج هشت ضلع دارد و زیرسازی آن که برج روی آن قرار گرفته است، نسبت به سطح زمین، چهار متر ارتفاع دارد و ارتفاع خود برج نیز حدود هفت متر است. مردم شهر شوشتر این برج را کلاه‌فرنگی می‌نامند و می‌گویند، برج جایگاه دیده‌بانی قیصر روم یا شاپور ساسانی جهت نظارت بر کار کارگران مشغول در بندمیزان بوده است.
نمای بیرونی این برج از سنگ‌های تراش خورده ساخته شده است. که این سنگها نیز به مرور زمان افتاده‌اند و اکنون فقط سه متر از این سنگهای تراش خورده بر بدنه برج باقی مانده است. بندمیزان با دو ضلع مورب خود، تقریبا در روبرو و چشم‌انداز این برج قرار دارد.

3. رودخانه دست کند گرگر:

نهر گرگر رودخانه‌ای دست کند و مصنوعی است که در شمال شهر شوشتر توسط بند میزان از رود کارون جدا می شود و به سوی جنوب می‌رود. گفته می‌شود که این رودخانه در دوره هخامنشی و برای تکامل سازه‌های آبی شهر حفر شده است. این نهر علاوه بر اینکه به عنوان بخشی از مجموعه سازه‌های آبی شوشتر به ثبت رسیده است، با شماره ۱۷۵۹۹ در فهرست آثار ملی ایران نیز قرار دارد. این رود 40 کیلومتر طول دارد و در نهایت با شاخه شطیط در هم می‌آمیزد. از دلایل ساخت رود گرگر می‌توان موارد زیر را برشمرد:

کاستن حجم آب رود کارون: کاهش میزان آب هم خطر سیلاب را برای شهر کاهش می‌داد و هم امکان ساخت سازه‌های آبی مانند پل بر روی این رودخانه را به وجود می آورد. با کاهش جریان آب امنیت سازه ها نیز تامین می‌شد.

آبیاری زمین های بالادست رودخانه کارون: شیب طبیعی منطقه از شرق به غرب است که با حفر گرگر امکان جاری کردن آب در اراضی بالا دست کارون فراهم شد.

امنیت شهر: رودخانه گرگر مانعی برای جلوگیری از ورود دشمنان به شهر بوده و از لحاظ امنیتی نیز جایگاه ویژه‌ای داشته است.

4. پل بند گرگر:

رودخانه دست‌ساز و تاریخی گرگر منحرف کند و آب به سمت تونل‌های آسیاب‌های آبی به راه افتد. این بند با مسدود کردن رودخانه گرگر موجب بالا آمدن آب رودخانه و رسیدن آن به تونل های سه‌گانه مجموعه می‌شود. این تونل ها در 3 سطح متفاوت ساخته شده اند و حجم معینی از آب را برای به حرکت در آوردن پره‌های آسیاب منتقل می‌کردند. وظیفه هدایت آب از پشت پل بند گرگر به محوطه پایین دست بر عهده این تونل‌ها بوده و آب از طریق انشعابات فرعی برای تولید انرژی آسیاب‌ها و آبیاری باغ ها به کار می‌رفته است. این انشعابات فرعی در اصطلاح محلی نِیْر (Neir) نامیده می‌شوند که معادل نهر است و به تونل های کوچک اشاره دارد. سه تونل این بخش عبارتند از:

• تونل بلیتی

عبور این كانال از زیر محله ای به نام بلیتی باعث شده تا چنین نامی را برای آن برگزینند. این تونل حدود 360 متر طول و حدود 5-7 متر عرض دارد و سطح آن بالاتر از بقیه تونل هاست. اختلاف سطح این تونل باعث شده تا به عنوان سر ریز پل بند گرگر کاربرد داشته باشد. عملکرد این تونل، گذراندن آب های سیلابی و آبرسانی به آسیاب های ضلع شرقی محوطه بوده است.

تعدادی كانال فرعی از تونل بلیتی منشعب می‌شوند كه برخی از آنها جهت آبیاری زمین‌های پایین دست و آبرسانی به منازل به کار می‌رفتند و تعداد دیگر چرخِ آسیاب‌های ضلع شرقی را می گرداندند. بزرگترین خروجی و خروجی اصلی تونل بلیتی با نام توف دیدی شناخته می شود؛ چرا که این خروجی از سمت محوطه آبشارها قابل رویت نیست و فقط بخار حاصل از ریزش آب آن به چشم می‌خورد. دیدی در زبان محلی به معنای دود یا غبار به کار‌می رود. این خروجی فقط در سه ماه پر بارندگی یعنی ماه های آذر، دی و بهمن پر آب است و دیگر خروجی‌ها با نام‌های داراب خان و دو برادران در سایر ماه‌ها و در زمان پرآبی تونل دهانه شهر نیز آب دارند.

• تونل دهانه شهر

سطح تونل دهانه شهر از سطح تونل بلیتی پایین‌تر است؛ اما بالاتر از کانال سه کوره قرار دارد. این كانال مسیر کوتاه تری نسبت به تونل بلیتی دارد و دارای طول تقریبی 150 متر و عرض 1.5 تا 2 متر است. خروجی این تونل در قسمت شمال شرقی پل بند واقع شده است و به ضلع شرقی محوطه منتهی می‌شود. تونل دهانه شهر، آب تعدادی از آسیاب‌های ضلع شرقی با نام‌های دهانه شهر و حاج مندل را تامین کرده و سرریز آن در كانال‌های خروجی حاج مندل و دهانه شهر جاری می شود. این تونل به دلیل سطح به نسبت پایین، تقریبا در تمام سال به جز ماه‌هایی كه سطح آب خیلی پایین باشد دارای آب است.

• تونل سه كوره

سه كوره، نام تونلی در شمال مجموعه آبشارهاست که سه ورودی دارد و به همین دلیل چنین نامی به خود گرفته است. این تونل در اغلب فصل‌ها زیر سطح آب قرار دارد و طول آن به حدود 100 متر می‌رسد. تامین آب آسیاب‌های ضلع غربی مجموعه بر عهده این تونل است. تونل سه كوره در مسیر حركت خود با یک تونل انحرافی در زیر پل بند گرگر، آب را به قسمت شمالی محوطه می‌رساند و موجب به کار افتادن آسیاب ها در این قسمت می‌شود. قرار گرفتن ورودی این كانال در پایین سطح رودخانه، باعث شده تا در تمام ماه‌های سال آب در آن وجود داشته باشد. خروجی اصلی این تونل به لوفا شهرت دارد که جمع لوف است. لوف در زبان محلی به آبی كه با شدت حركت و تولید موج كند اتلاق می‌شود.

پل بند گرگر 800 متر پایین‌تر از بند میزان، واقع شده است. پیشینه ساخت این اثر را به دوره صفوی نسبت می‌دهند و نمونه برداری‌ها و آزمایش‌های انجام شده بر روی نمونه آجر این پل حکایت از قدمت 470 ساله آن دارند. البته ناگفته نماند که این بند در دوره‌های پیشین به صورت صخره‌های طبیعی بوده است.

5. مجموعه آبشارها و آسیابهای آبی:

مجموعه آسیاب‌ها و آبشارهای شوشتر از بی‌مانندترین نمونه‌هایی است که جهت استفاده بهینه از آب در ادوار کهن مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. این محوطه مجموعه‌ای از سد، تونل‌ها، کانال‌های فرعی و آسیاب‌های آبی است که بصورت یک مجموعه صنعتی-اقتصادی بوده و جزئی از مجموعه بزرگ سازه‌های آبی شوشتر می‌باشد که در کتب تاریخی مکرراً به آن اشاره گردیده است. اساس کار مجموعه به این صورت است که سد گرگر مسیر رودخانه را مسدود کرده و سطح آب را برای آبگیری سه تونل حفر شده در تخته سنگ بالا می‌آورد.

تونل‌های سه‌گانه آب را به مجموعه هدایت می‌کنند و به کانال‌های متعددی تقسیم می‌شوند که پس از گرداندن چرخ آسیاب‌ها، آب بصورت آبشارهایی به محوطه‌ای حوضچه مانند سرازیر می‌شود. یکی از ویژگی‌های بسیار بارز مجموعه آسیاب‌ها و آبشارها مجاورت آن با بافت تاریخی شهر شوشتر است. این محوطه علاوه بر استفاده‌های صنعتی، در روزهای کم آبی نیز، آب مورد نیاز ساکنین را تأمین می‌نمود. یک ویژگی بسیار زیبا و منحصر بفرد بصری نیز که در این مجموعه وجود دارد و جلوه‌ای خاص به آن می‌بخشد این است که آب حاصل از پساب آسیاب‌ها بصورت آبشارهای مصنوعی زیبا به محوطه‌ای حوضچه مانند می‌ریزد که منظره‌ای چشم نواز و دل‌انگیز را در مقابل دیدگان هر بیننده بوجود می‌آورد. همچنین در محوطه پشت بند که محل آبگیری سه تونل معروف سه کوره، دهانه شهر و بلیتی است نیز چشم انداز زیبایی به چشم می‌خورد. مجموعه آسیاب‌ها و آبشارهای شوشتر با توجه به زمان ساخت از شاهکارهای فنی و مهندسی در جهان است. این شاهکار مهندسی هم در ایران و هم در جهان بی نظیر است. بدون شک با توجه به اهمیت شهر شوشتر در برهه‌هایی از تاریخ و توجه ویژه به احداث تأسیسات آبی در این منطقه که از فنون مهندسی پیچیده‌ای سود می‌جوید، ما را در نتیجه نهایی مصمم می‌نماید که احداث آسیاب‌ها را متعلق به دوران کهن و حتی هم عصر با ساسانیان بدانیم. علاوه بر موارد ذکر شده، برخی پیچیدگی‌هایی که در طراحی تونل‌های آبرسانی وجود دارد، جهت بهره‌برداری غیر از مصارفی همچون آبیاری اراضی بوده. تونل‌های سه‌گانه در پشت پل بند گرگر، وظیفه انتقال حجم معینی از آب را برای به حرکت در آوردن پره‌های آسیاب برعهده داشته‌اند. مجموعه آسیاب‌ها و آبشارهای شوشتر در مسیر رودخانه گرگر که خود از شاهکارهای فنی و مهندسی اعصار کهن است بنا گردیده. رود گرگر کاملاً بصورت دست کند می‌باشد و احداث آن را به اردشیر بابکان، شاهنشاه ساسانی نسبت داده‌اند. لیکن در مطالعات باستان شناسی این تاریخ به عقب‌تر برده شده است. موقعیت ممتاز و شرایط مناسب زندگی در شوشتر به دلیل مجاورت با رودخانه کارون امکانات مناسبی را برای اقدام مستقر در این منطقه فراهم کرده است. قدیمی‌ترین آثار شناخته شده در شوشتر مربوط به دوران پارینه سنگی و پیش از تاریخ بوده است. این شهر در دوره ایلامی به دلیل نزدیکی به معبد چغازنبیل از اعتبار ویژه‌ای برخوردار بوده و دردوره هخامنشی مزداریون و سازه‌های آبی آن پایه ریزی شدند. شوشتر در دوره اشکانیان پایتخت حاکمان محلی خوزستان بوده و در زمان ساسانیان یکی از مراکز مهم خوزستان به شمار رفته است.

تجدید بنای شوشتر را به اردشیر بابلیان نسبت می‌دهند و و در این دوره است که شوشتر به صورت جزیره‌ای میان آبها قرار گرفته و معماری گسترده آبی به صورت کانال‌ها، پل بندها و آسیاب‌ها در گوشه کنار آن شکل گرفتند. پس از وی به روایت تاریخ در زمان شاپور ساسانی، آبادانی شوشتر به اتمام رسید و این شهر درخشان‌ترین دوره تاریخی حیات خود را گذرانده و با تجهیز تأسیسات آبیاری، کشاورزی در این شهر رونق فراوان گرفت. شوشتر را می‌توان موزه بناها و سازه‌های آبی دانست که این بناها از نظر عملکرد به یکدیگر وابسته‌اند و از این جهت شهری کم‌نظیر را در سراسر جهان است.

6. بند برج عیار و نیایشگاه صابئین:

بند برج عیار یا صابی‌کش یکی از بناهای مجموعه بناهای آبی تاریخی شوشتر است که در مسیر رود گرگر قرار گرفته است. در کنار این بند آثاری از عبادتگاه‌های صابئین نیز دیده می‌شود. پیشینه ساخت این بند همانند دیگر بناهای آبی تاریخی شوشتر، به دوره ساسانیان بازمی‌گردد.

7. بند ماهی بازان شوشتر (بند خدا آفرین):

بند ماهی‌بازان یا بند خدا آفرین، یک بند طبیعی در مسیر رودخانه گرگر است که احتمالاً درزمان حفر رودخانه آن را پیش بینی کرده‌اند (رودخانه گرگر ساخته دست انسان است). این بند از یک رشته سنگ یکپارچه تشکیل شده و در وسط آن سه دیوار ساخته شده از مصالح وجود دارد که مجرای گذر آب است. پیشینه ساخت این پل همانند دیگر بناهای آبی تاریخی شوشتر، به دوره ساسانیان باز می‌گردد.

8. قلعه سلاسل:

قلعه سلاسل شوشتر دژی است بسیار بزرگ که دارای حیاط‌های مفصل و متعدد و سربازخانه‌ها و طویله‌ها و حمام‌ها و شبستان‌ها و برج‌ها و باغچه‌ها و قورخانه و نقاره خانه و حرم‌خانه و آشپزخانه و قاپی‌های متعدد و حوض‌های بزرگ و حصار و خندق بوده‌است. اکنون بیشتر عمارت‌های آن تخریب شده‌اند و جز اتاق‌های زیر زمینی، شوادان‌ها و تونل‌های داریون چیزی از آن نمانده‌است. متون تاریخی از وجود آن در زمان هخامنشیان حکایت می‌کنند و قلعه تا حدود ۵۰ سال پیش آباد بوده‌است. این قلعه به جز نقش دفاعی که از شهر شوشتر داشته‌است، مرکز کنترل نهر داریون و همچنین محل استقرار والی خوزستان می‌بوده. باوجود تخریب قسمت عمده این قلعه، بخش‌های باقیمانده چشمگیر و بسیار دیدنی هستند. مادام ژان دیولافوآ باستان‌شناس معروف اعزامی دولت فرانسه در سال ۱۸۸۱م درباره قلعه می‌گوید: «قلعه سلاسل اقامتگاه رسمی والی خوزستان است، و در روی کوهی که مانند فلات کوچکی است قرار دارد. در پای این کوه هم یکی از شعب کارون که شطیط نام دارد عبور می‌کند، و ساختمان‌ها و استحکاماتی که از عهد ساسانیان باقی مانده‌اند آن را از طرف شهر قابل دفاع می‌سازند.»

9. کانال داریون:

کانال داریون، نهر داریوش یا دارا عنوان نهری دست کند است که در دوره داریوش اول هخامنشی حفر شده است. این کانال، آب را از شمال شهر به سوی جنوب و از غرب به داخل شهر شوشتر و زمین‌های کشاورزی می‌رساند. این نهر که وظیفه آبیاری دشت میاناب شوشتر را بر عهده داشته است از رود شطیط جدا می‌شود و پس از طی مسافتی دوباره به آن می‌پیوندد. دهانه نهر داریون در زیر قلعه سلاسل واقع شده است و میر آب‌ها از همین قلعه آن را کنترل می‌کردند. میر آب‌ها مدیر و محاسبه‌گر زمان و ساعت آبی بودند و در راستای تقسیم عادلانه و تعیین زمان تحویل دادن آب قنات به افراد تلاش می‌کردند. این نهر علاوه بر اینکه بخشی از اثر جهانی سازه‌های آبی شوشتر است، با شماره ۴۱۴۱ در فهرست آثار ملی نیز قرار دارد.

10. پل بند شادروان:

بند قیصر یا پل شادروان شوشتر این پل بند مربوط به دوران ساسانی است. پل شادروان شوشتر قدیمی‌ترین پل جهان می‌باشد که دارای ۴۴ دهنه بوده و حدود ۵۰ درصد آن بازسازی شده است. به موجب روایات شرقی شاپور یکم شاهنشاه ساسانی پس از اسارت والریانوس امپراتور روم او را مجبور کرد که در ساختمان سد نزدیک به شوشتر کار کند. این سد ۱۵۰۰ قدم طول داشت و هنوز هم برای برگرداندن آب کارون به مزارع بکار می‌رود. پل بند شادروان دارای ۴۴ دهانه بوده که در حال حاضر تعداد ۳۷ دهانه آن موجوداست.

11. بند خاک:

بند خاک یکی از بناهای نظام آبی تاریخی شوشتر است که آب را از نهر داریون به نهر رقط منتقل نموده و در هنگام طغیان نهر داریون نیز که خطر سیل دشت میاناب شوشتر را تهدید می‌نموده قسمتی از آب آن را به نهر رقط هدایت می‌کرده است. نهر رقط در نهایت به رودخانه گرگر می‌ریزد و در مسیر آن، بند خاک، پل بند لشکر، پل شاه علی، پل آشیخ بهاء(ملت) و بند شرابدار وجود دارد. پیشینه ساخت این بند همانند دیگر بناهای آبی تاریخی شوشتر، به دوره ساسانیان باز می‌گردد.

12. پل بند لشکر و پل شاه علی:

پل بند لشکر یک بنا از مجموعه نظام آبی تاریخی شوشتر است. دروازه لشکر، یکی از دروازه‌های ششگانه تاریخی شوشتر در کنار این پل بند بوده و هنوز آثاری از حصار شوشتر را در کنار این پل بند می‌توان دید. پیشینه ساخت این پل همانند دیگر بناهای آبی تاریخی شوشتر، به دوره ساسانیان بازمی‌گردد.

13. بند شرابدار:

بند شرابدار در جنوب شوشتر و بر روی شاخه‌ای از نهر داریون موسوم به نهر رقت به صورت شرقی- غربی قرار گرفته است. این سازه را بین دو بنای آبی مهم پل بند لشکر و پل بند ماهی بازان شاهدیم که در ضلع جنوبی آن قسمتی از حصار شهر قرار گرفته است.

سازه‌های شوشتر در نگاه سیاحان

یکی از سفرنامه نویسان مشهور که از عجایب شوشتر تعریف و تمجید کرده است ابن بطوطه است او در این شهر با علمایی ملاقات نموده که از علم و دانش آنها شگفت زده شده است او از شوشتر با نام عربی شده و معرب توستر یا تستر نام برده است. او همچنین از عظمت پل‌های شوشتر نام برده است.

گالری