مجموعه گنجعلیخان

شاهکار عصر صفویه و یکی از زیباترین و پربیننده‌ترین اماکن تاریخی شهر کرمان به‌شمار می‌رود. این مجموعه که یادآور تلاش گنجعلیخان حاکم وقت کرمان است، شامل: بازار، حمام، میدان، کاروانسرا، آب انبار، مسجد و ضرابخانه‌است. حمام گنجعلیخان یکی از بخش‌های معروف و دیدنی این مجموعه‌است که معماری زیبای آن تحسین هر بیننده‌ای را برمی‌انگیزد. به دلیل این‌که این حمام به موزه مردم‌شناسی تبدیل شده مجسمه‌های مومی در جاهای مختلف حمام قرار گرفته که افرادی از طبقات مختلف جامعه آن زمان نظیر خوانین، روحانیون، پیشه وران و مردم عادی را نشان می‌دهند.

مجموعه گنجعلی‌خان کرمان دارای چندین بنای مختلف است که از عهد صفوی به یادگار مانده است. این مجموعه به همت گنجعلی خان که حاکمی در دوران شاه عباس صفوی بود، ساخته شد. مجموعه گنجعلی‌خان کرمان، ۲۶ اردیبهشت ۱۳۴۷ ثبت ملی شده است.

میدان گنجعلی خان : که به شکل مستطیل است، مجموعه‌ای از عناصر شهر را به دور خود جمع کرده است. بازار گنجعلی‌خان این مجموعه، همچون سایر بازارهای سنتی ایران، معماری دیدنی و جذابی دارد که صرف قدم زدن در آن تجربه‌ای لذت‌بخش را برایتان به ارمغان می‌آورد. حمام این مجموعه نیز اکنون به موزه مردم‌شناسی کرمان تبدیل شده و در کنار بازدید از موزه، زیبایی بنا نیز بسیار دیدنی و ستودنی است. ضرابخانه گنجعلی‌خان که اکنون به موزه سکه تبدیل شده است، مجموعه‌ای از سکه‌های قدیمی را در کنار هم جمه کرده تا پذیرای علاقه‌مندان باشد.

دیگر بخش‌های این مجموعه شامل آب‌انبار، مدرسه، کاروانسرا و سرای گنجعلی‌خان است که می‌توانید از آن‌ها بازدید کنید. همچنین برای دسترسی به مجموعه گنجعلی‌خان می‌توانید به مرکز قدیمی شهر کرمان مراجعه کنید.

حمام گنجعلی خان :یکی از بناهای جذاب مجموعه گنجعلی خان است که امروزه با نام موزه مردم‌شناسی یکی از پربازدیدترین جاذبه‌های کرمان محسوب می‌شود.

گنجعلی بیک، معروف به گنجعلی خان، از حاکمان کرمان در زمان شاه عباس بود و کارهای عمرانی مهمی را در کرمان انجام داد. وی فردی مدبر، قدرتمند و با نفوذ بود که شهر کرمان را از نظر سیاسی و اقتصادی به یکی از مهم‌ترین شهرهای ایران تبدیل کرد. همچنین، در زمینه‌ی ساخت و ساز عمارت‌های مختلف کارهای متعددی انجام داد. او برای ایجاد تفرجگاه‌های عمومی در وسط شهر ابتدا یک میدان بزرگ ایجاد کرد؛ این میدان که بیش از صد متر طول و پنجاه متر عرض داشت، از چهار طرف با بناهای اختصاصی شامل مدرسه، مسجد، بازار و حمام (چهارسوق، آب‌ انبار و ضرابخانه) محصور شده و یک مجموعه عالی از آثار عمرانی عصر صفوی می باشد.

طبق اظهارات کارشناسان معماری و باستان شناسی، این مجموعه، شامل میدان، مسجد، بازار، حمام و… است، و مساحتی بالغ بر ۱۱ هزار مربع را به خود اختصاص داده که به زیبایی شهر کرمان، کمک شایانی کرده است. حمام گنجعلی خان ۲۶ متر طول، ۳۰ متر عرض و حدود ۱۳۰۰ متر مربع زیر بنا دارد که از سردری با معماری منحصر به فرد، ورودی به شکل دالان، رختکن، حوض وخزینه برخوردار است. استادکاران و هنرمندان برجسته‌ی ایران کهن، در زیباسازی و طراحی این اثر تاریخی، با نقاشی‌های بسیار ظریف، استفاده از خوشرنگ‌ترین کاشی های موجود، نورپردازی محوطه‌ی حمام، تزئینات گچبری زیبا و چشم‌ نواز و خطاطی‌های دلنشین هنرنمایی کرده‌اند.

در این اثر تاریخی، مجسمه‌هایی از جنس موم با پوششی از لباس‌های محلی مردم کرمان، اعم از روحانیون، مردم عادی وپیشه‌وران، صحنه هایی از عبادت کردن و حمام کردن به سبک سنتی، حضور دارد. ضمن اینکه می‌توان وسایل مختلف و مورد نیاز استحمام از جمله سدر، تاس، حنا، شانه های قدیمی، لنگ، سنگ پا و آیینه های گوناگون که در آن دوران مورد استفاده قرار می گرفت را از نزدیک مشاهده کرد.. به نظر می‌رسد مجسمه‌ها در سال ۱۳۵۲ هجری شمسی در دانشکده هنرهای زیبای تهران ساخته و به حمام گنجعلی‌خان ارسال شده‌اند. سقف رختکن حمام گنجعلی‌خان، یزدی‌بندی و کاربندی‌های مختلف و چشم‌گیری دارد که از کاشی‌های خشتی و نقاشی‌های اسلامی برای تزئین آن استفاده شده است.

مسجد گنجعلی‌خان: در ضلع شمال شرقی میدان گنجعلی‌خان واقع شده و ظاهرا نمازخانه‌ی کاروانسرای بزرگ مجموعه یا مدرسه‌ی مجاور بوده است. بنای مسجد، کوچک و شامل یک شبستان و ایوان ورودی است. نمای ایوان، ساده است و روی آن طرح‌هایی هندسی روی گچ کشیده شده است. کف ایوان سنگی است و بر بالای در چوبی آن، کتیبه‌ای سنگی قرار دارد. بعد از ورودی ایوان، راهرویی باریک و بعد از آن، فضای گنبددار شبستان قرار دارد. پوشش گنبدی بنا ۱۲ نورگیر دارد. مسجد، محرابی با لوح مرمرین و نقش گلدان دارد. تزئینات این شبستان عبارت‌اند از نقاشی، گچبری، مقرنس‌کاری و کاربندی. این مسجد اخیرا مرمت شده و امروزه فقط جهت بازدید گردشگران مورد استفاده قرار می‌گیرد و نماز در آن برگزار نمی‌شود.

بازار گنجعلی‌خان،: در بخش جنوبی میدان گنجعلی‌خان قرار گرفته است و در سمت راست این بازار، حمام تاریخی گنجعلی‌خان و هجده مغازه قرار دارند و در سمت چپ آن، طاق‌نماهایی طراحی شده‌اند که زیر این طاق‌نماها، دستفروشان به کار مشغول هستند. ۱۶ طاق‌نما این بازار را به میدان مربوط می‌کند. در انتهای بازار گنجعلی‌خان بازار زرگری قرار دارد که به قیصریه معروف است. بازار گنجعلی‌خان که سبک معماری بسیار جالبی را از عصر صفوی به یادگار گذاشته، خط مستقیمی است که دو سوی آن به دو دروازه‌ی ورودی و خروجی شهر، دروازه‌ی ارگ و دروازه‌ی مسجد (وکیل) منتهی می‌شود. کاروانسراها، سراها و تیمچه‌‌های این بازار ۳ کیلومتری، همگی در دو راستای عمود بر هم جای گرفته است.

مدرسه و کاروانسرای گنجعلی‌خان: یکی از حوزه‌های علمیه‌ی مشهور کرمان است. این بنا در ضلع شرقی میدان گنجعلی‌خان قرار دارد و در گذشته، مدرسه‌ای پر رونق بوده که بعدها به کاروانسرا تبدیل شده است. بر کاشی‌های کتیبه‌ی سردر آن، تاریخ ۱۰۰۷ ه.ق. نقش بسته و معمار آن محمد سلطانی یزدی بوده است. این مدرسه در حال حاضر دانشکده‌ی هنر وابسته به دانشگاه باهنر کرمان است. این اثر در تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۱۶ با شماره‌ی ثبت ۲۹۷ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

گالری