قشم

قشم بزرگترین جزیره ایران و خلیج فارسه که در تنگه هرمز قرار گرفته. اسم این جزیره در دوران ساسانیان ابرکاوان بوده.قشم یه جزیره‌ آروم و بی‌سروصداست که میشه ساعت‏‌ها کنار ساحل زیباش و روی شن‏‌های نرمش راه رفت و همین زیبایی طبیعی و بکر، باعث شده این منطقه یکی از محبوب‌ترین مناطق برای زندگی و کار در ایران باشه.

در اینجا نه ترافیکی هست، نه زرق‌وبرق ویترین‌های آن‌چنانی که چشمانت را آزار بده و نه تفریحات آن‌چنانی… قشم مکان و مامن آرامشه.

بسیاری از افراد با شنیدن نام مناطق آزاد تجاری به یاد کیش، چابهار، ارس، آستارا و … می‌افتند و فکر میکنن که مقصد اول مسافران این جزایر و شهرها هستند. هتل‌ها، مراکز گردشگری و بیشتر امکانات رفاهی در این مناطق قرار دارن و همه ساله سرمایه‌ گذاری‌های زیادی در آنها انجام می‌شه اما آمار گمرک نشان میده در این میان یک رقیب کم سروصدا گوی رقابت را از همه آنها دزدیده!
قشم، منطقه آزاد کم امکانات کشور در سه ماه اول امسال در حدود دو میلیون و ۲۰۰ هزار مسافر ورودی و خروجی فقط از طریق هوایی را ثبت کرده و با اختلاف یک میلیون و ۳۰۰ هزار مسافری از رقیب خود یعنی جزیره کیش در رتبه اول ایستاده است.
سفر به قشم، خاطراتی بی‌نظیر از دره ستاره‌ها، خاک‌های رنگی هرمز، جنگل‌های حرا و جزیره ناز و دلفین‌های هنگام و مردمانی مهربان برایتان به جای می‌گذارد.

جزيره قشم به خاطر قرار داشتن در تنگه هرمز و همجوارى با جزيره‌هاى هرمز، لارک، هنگام، تنب‌بزرگ، تنب کوچک و ابوموسى، از دورترين اعصار تاريخ تا به امروز از يک موقعيت جغرافيايى ويژه برخوردار بوده و داراى اهميت استراتژيکى ديده‌بانى و دروازه‌بانى خليج فارس است.
نکته درخور توجه اين است که کاربرد ژئواستراتژیک جزيره قشم تنها در عصر حاضر و با سلاح و تجهيزات مدرن امروزى اهميت نيافته است. بلکه، در تاريخ جوامع انسانى اين منطقه، جزيره قشم پيوسته جايگاه ويژه‌اى از نظر نظامى و ژئوپليتيک هر عصر داشته است و قدرت‌هاى دريايى در بيشتر دوره‌هاى تاريخى در پى استفاده از ژئواستراتژى ويژه اين جزيره بوده‌اند.
قشم براى عيلامى‌ها موقعيت بسيار ويژه و اهميت استراتژيکى داشت زيرا که محل نظارت عيلامى‌ها بر عبور دريانوردها از تنگه هرمز به قلمرو عيلامى‌ها بود. از اين‌رو، مى‌بينيم در برخى از عمليات کاوشگرانه کوچک باستان‌شناسى که در جزيره قشم انجام شده است بيشتر آثار به دست آمده مربوط به دوره عيلامى است.
اقوام عيلامى پيوسته مورد تهديد سومرى‌ها (از طوايف آسياى مرکزى) بودند. سومرى‌ها حدود 5هزار سال پيش به نواحى خليج فارس رسيدند و سرانجام با شکست از چادرنشينان، همراه عيلامى‌ها در جزيره قشم استقرار يافتند که امروز آثار و بقاياى اين نژاد هم به ويژه در شکل و ظاهر مردمان قشم ديده مى‌شود.

آشورى‌ها نيز در دوره حاکميت خود به نحو بسيار مطلوبى از ژئواستراتژى قشم بهره جسته‌اند. البته قبل از آشورى‌ها، بابلى‌ها نيز که نيروى دريايى قدرتمندى داشتند و در زمين نمى‌توانستند عيلامى‌ها را شکست دهند بارها به جزيره قشم تجاوز نمودند اما شرايط ويژه قشم به شکست آنها کمک نمود.
در زمان مادها، دامدارى و پرورش شتر، اسب، الاغ، گوسفند، بز و صيد مرواريد و صدف با روش‌هاى بسيار کهن در جزيره قشم گسترش يافت و صيادان اين جزيره 200 نوع ماهى صيد مى‌نمودند. حصيربافى، کشتى‌سازى و بافتن پارچه‌هاى بادبانى و کشتيرانى نيز در اين جزيره گسترش يافت. احتمالاً آثار باستانى معابد مهرپرستى ـ غارهاى خربز ـ در جزيره قشم از زمان مادها آغاز شده است
دولت هخامنشى در سال 571 قبل از ميلاد، در زمان داريوش، براى حمله بزرگ دريايى به سند تعداد زيادى متخصص دريايى را در جزيره قشم جمع کرد و کشتى‌هاى زيادى ساخته شد. اين ناوگان دريايى به فرماندهى يک يونانى به نام اسکيلاس رو به جانب درياى عمان نهاد و با تسخير پنجاب و سند بر آن سرزمين‌هاى زرخيز دست يافت. با حفر کانال سوئز در زمان داريوش و اتصال مديترانه به درياى سرخ، دريانوردى در خليج فارس بيش از پيش رونق گرفت و اهميت تنگه هرمز و ژئواستراتژى جزيره قشم نيز شرايط و اعتبار خاصى يافت. به‌ويژه، در حرکت براى دور زدن آفريقا، جزيره قشم مبدأ بود و همچنين جزيره قشم در آن روزگار يک مرکز بزرگ کشتى‌سازى بود که براى اولين‌بار در جهان کشتى‌هاى آبى خاکى در زمان هخامنشى در آن ساخته شد.
در زمان ساسانيان، تجاوز اعراب حجاز به بنادر و سواحل ايران شدت گرفت. اما اعراب حجاز هيچ‌گاه نتوانستند قشم را تصرف نمايند. شاهپور دوم ساسانى (ذوالاکتاف) نيروى دريايى قدرتمندى تشکيل داد و براى سرکوبى اعراب از موقعيت قشم به بهترين وجهى استفاده کرد. چند قرن بعد در زمان انوشيروان که ناوگان ايران قصد تصرف جزيره سرانديب را نمود، جزيره قشم دوباره مرکز تجمع لشکريان و ناوگان شد. همچنين، براى عمليات لشکرکشى به يمن جزيره قشم يک بندر واسطه و کانون تجمع سپاهيان قبل از حرکت به سمت هدف بوده است.

باوجود آنکه مدائن در سال 637 ميلادى سقوط نمود و در سال 640 ميلادى خوزستان به تصرف نيروهاى اسلام درآمد، اما در دريا فرمانده ناوگان اسلام عملاً از نيروى دريايى ساسانيان شکست خورد. در نتيجه، زرتشتيانى که به دين اسلام گردن نمى‌نهادند اکثراً به جزيره قشم پناهنده شدند و جزيره قشم مکانى امن براى زرتشتيان پناهنده شد و آنها بيشتر از يک قرن توانستند در مقابل لشکريان اسلام ـ که نيروى دريايى نيز تدارک ديده بود ـ با استفاده از ژئواستراتژى ويژه جزيره قشم مقاومت نمايند تا آنکه کم‌کم در قشم کشتى ساختند و گروه گروه به گجرات هندوستان مهاجرت نمودند. آثار آتشکده‌هاى متعدد زرتشتى به جاى مانده در قشم نشان از همين دوره تاريخى است. پس از آنکه جزيره قشم توسط لشکريان اسلام فتح شد، دريانوردان قشم يا مهاجرت نمودند و يا به دين اسلام درآمدند. اما قشم همچنان اهميت خود را در کنترل تنگه هرمز حفظ نمود.
زبان اصلی مردم قشم، مانند تمام مردم ساکن بنادر و سواحل جنوب کشور و دیگر جزایر، فارسی است ولی با گویش بندری صحبت می‌کنند که برای همه مردم و مسافرانی که به جزیره مسافرت می‌کنند قابل درک و فهم است. لهجه محلی و متداول مردم قشم در شهرها و روستاهای آن تقریباً یکسان است. به‌طور کلی باید گفت زبان محلی قشمی، آمیخته‌ای از زبان‌های عربی، فارسی، بندری، هندی و انگلیسی است.
مردم جزیره قشم (بومیان) متشکل از مسلمان پیرو مذهب تسنن (شافعی) هستند. دین‌داری در میان مردم این جزیره جایگاه خاصی دارد و فرزندان خود را از کودکی تشویق به نمازخواندن و روزه‌گرفتن و یادگیری قرآن می‌کنند.

این جزیره از شمال به شهر بندرعباس، مرکز بخش خمیر و قسمتی از شهرستان بندرلنگه، از شمال‌شرقی به جزیره هرمز، از شرق به جزیره لارک، از جنوب به جزیره هنگام و از جنوب‌غربی به جزایر تنب بزرگ و کوچک و بوموسی محدود می‌گردد. نزدیک‌ترین بندر در ساحل اصلی کشور به جزیره قشم، بندرعباس است که فاصله آن تا محل سربندر قشم ۸/۱۰ مایل دریایی (۲۰کیلومتر) است
مساحت جزیره ۱۴۹۱ کیلومترمربع، حدود ۲/۵ برابر دومین جزیره بزرگ خلیج‌فارس یعنی بحرین است.طول سراسری جزیره قشم را ۱۲۰ کیلومتر وعرض متوسط جزیره قشم را ۱۱ کیلومتر می‌توان درنظر گرفت.
در سال ۱۳۹۰ این شهرستان به سه بخش مرکزی و بخش شهاب و بخش هرمز ۷ دهستان تقسیم شده بود.شهر قشم در شرقی‌ترین نقطه جزیره واقع شده‌است و به رغم آنکه این شهر نسبت به کل جزیره مرکزیت هندسی ندارد، اما به علت موقعیت مهم استراتژیک آن (دید گسترده به جنوب، شمال و شرق، دید به تنگه هرمز، نزدیکی به بندرعباس و…) از قدیم واجد اهمیّت بوده و عمده‌ترین سکونتگاه جزیره محسوب می‌شده‌است. انتخاب شهر قشم به عنوان پایگاه اصلی توسعه منطقه آزاد تجاری ـ صنعتی قشم نیز بر اهمیت این شهر افزوده‌است.
در کنار جزیره قشم، جزایر هنگام، هرمز و لارک هم هستند. بعضی جزایر کوچک دیگری هم اطراف قشم وجود دارند که فاصله کمی با ساحل جزیره دارند.عمده فعالیت صورت گرفته در این جزایر صیادی است. به تازگی طبیعت بکر و ساحل زلال این جزایر موردتوجه گردش گران قرار گرفته‌است، که در این میان جزیره هنگام به خاطر نزدیکی به جزیره قشم و زیستگاه دلفین‌ها، آهوها (جبیرها) و تنها پارک کروکودیل ایران بیشتر از بقیه جذب گردشگر می‌نماید.

طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت کل جزیره قشم ۱۴۸٬۹۹۳ نفر است که از این تعداد ۶۶٬۸۰۱ نفر در نقاط شهری و ۸۲٬۱۶۰ نفر هم در نقاط روستایی سکونت دارند.

قشم در گروه سرزمین‌های گرم و مرطوب قرار می‌گیرد و این در حالی است که رطوبت نسبی هوا در قشم بالاست. فشار هوا در قشم بین ۱۰۱۵ تا ۱۰۱۸ میلی‌متر جیوه‌است که در تابستان به دلیل گرمای زیاد، فشار هوا به کمتر از ۱۰۰۰ میلی‌بار می‌رسد.
دمای متوسط سالیانه جزیره قشم حدود ۲۶ درجه سانتی‌گراد، با متوسط حداکثر و حداقل دمای روزانه به ترتیب ۳۳ و ۱۸ درجه سانتی‌گراد است. اختلاف درجه حرارت فصلی این جزیره بسیار زیاد است. گرم‌ترین زمان‌ها ۱۰ تیر تا ۱۰ شهریور و سردترین ماه‌ها دی و بهمن است. در جزیره قشم حداکثر و حداقل دمای مطلق ۴۶ و ۱۶ درجه سانتی‌گراد به ثبت رسیده‌است.