یزد

یزد شهر بادگیرها و خانه‌های خشتی و کاهگلی است. فضای حاکم بر شهر و به ویژه بافت تاریخی بسیار جذاب است و می‌تواند ساعت‌ها شما را مثل یک کودک گمشده در یک هزارتوی تاریخی سرگرم نگه دارد. یزد یک شهر کویری است که قدمتی 5000 ساله دارد. حدود ده درصد ساکنان آن زرتشتی هستند که در آتشکده‌ی یزد مراسم‌های مذهبی خود را اجرا می‌کنند.

واژه‌ی یزد در لغت به معنای پاک و مقدس است.

وجه تسمیه این شهر سرزمین مقدس و شهر خدا است. یزد اولین شهر خشتی جهان و دومین شهر جهان بعد از ونیز ایتالیا است. این شهر از لحاظ آب‌وهوایی از خشک‌ترین شهرهای ایران است و نوسانات شدید درجه حرارت در آن وجود دارد.

يزد يکی از سرزمين‌های باستانی و دارای ميراث درخشانی از فرهنگ و تمدن کهن و ادوار مختلف تاريخی با قدمت 3 هزار سال است. برخی از مورخين بنای اوليه شهر يزد را به زمان اسکندر مقدونی نسبت می‌دهند که وی زندانی ساخته و نام آن را چنين نهاده است و به اعتقاد عده‌ای ديگر از تاريخ نويسان در دوره ساسانيان به فرمان يزدگرد اول (421-339 م) در اين محل شهری بنام يزدان گرد بنا گرديده است. نام يزد از همين عنوان گرفته شده است و به معنی مقدس، فرخنده و در خور آفرين می‌باشد.
مورخين يونانی شهر کهن و باستانی را اياتيس خوانده‌اند که احتمالا بعد از ويرانی شهر کهن ‘کته’ پديد آمده است. پس از ظهوراسلام و گرايش مردم ايران به دين اسلام به يزد لقب ‘ دارالعباده ‘ داده شد.

يزد به معنای پاک و مقدس و يزدگرد به معنای داده خدايی است. شهر يزد نيز به معنای شهرخدا و سرزمين مقدس است. اين ناحيه همواره در دوره هخامنشيان ازراه‌های معتبر موسسه‌های راهداری، مراکز پستی و چاپاری برخوردار بوده است. راهداری در يزد قديم چنان اهميتی داشت که خاندان آل مظفر از منصب راهداری ناحيه ميبد به پادشاهی رسيدند. در طی قرون متمادی آبادي‌های کوچک و بزرگ متعددی در اين سرزمين پديدآمده و از ميان رفته است. آنچه اينک سرافراز از ميان ريگ‌های روان احصار، مصون از رخدادهای مخرب تاريخی بر جا مانده، يادگارهایی است که گويا از سرنوشت تاريخی اين سرزمين و نشانگر فرهنگ و تمدن پربار است. گرچه قدمت آبادی نشينی و تمدن در اين سرزمين از هراره جلگه‌های يزد تکوين يافته است. منابع مکتوب پيدايش را به عهد پيشداديان نسبت داده‌اند.
اين شهر از قرن پنجم رو به گسترش نهاد و اتابكان سهم به سزايي در آباداني اين شهر ايفا كردند. اكثر دانشمندان قرن هفتم و هشتم براي در امان ماندن از هجوم مغول اين شهر را مركز فعاليت خود قرار دادند. کمیته میراث جهانی یونسکو در ادامه چهل و یکمین اجلاس خود در کراکوف لهستان روز یکشنبه ۹ جولای ۲۰۱۷، شهر تاریخی یزد را در فهرست میراث جهانی ثبت کرد.

مردم یزد به زبان پارسی رایج با لهجه یزدی سخن می‌گویند و بسیاری از واژه‌ها و ترکیبات زیبای پارسی را در گویش خود حفظ کرده‌اند. در استان یزد برخی ویژگی‌های گویشی میان شهرستانهای مختلف محسوس است. معتقدان به آیین زرتشتی در میان خود به زبان بهدینی (گَورونی یا دری زرتشتی) سخن می‌گویند و به ویژه مراسم مذهبی خود را با این زبان انجام می‌دهند. گویش یزدی بخشی از پارسی دری (پارسی خالص و اولیهٔ آریاییان) است.
بیشتر مردم یزد مسلمان و شیعهٔ دوازده‌امامی هستند. همچنین گروه بزرگی از زرتشتیان ایران در یزد ساکن هستند. اقلیت کوچکی از یهودیان نیز ساکن این شهر می‌باشند. عموماً استان یزد را در ایران به عنوان استان مذهبی می‌شمارند که دلیل آن توجه مردمان این دیار به بحث مذهب و کوششان برای نگهداری آن است. در اطراف شهر یزد و همچنین داخل آن، زیارتگاه‌های مختلفی برای زرتشتیان به چشم می‌خورد که در هر ماه یا فصل، مراسم‌های ویژهٔ پیروان این دین در آن‌ها برگزار می‌شود. از آن جمله می‌توان به جشن سده اشاره کرد که یکی از مراسم معروف و عمومی زرتشتیان است و هرساله در روز دهم بهمن‌ماه، همزمان با مناطق دیگر ایران، در یزد برگزار می‌شود.

شهرستان یزد در دره‌ای خشک و پهناور بین کوه‌های شیرکوه و خرانق واقع شده است. میانگین بلندی شهرستان یزد از سطح دریا ۱۲۰۰ متر است. قرار گرفتن در بخش مرکزی فلات ایران در برگیرنده نامناسب‌ترین عوامل طبیعی چیره بر فلات مرکزی ایران نیز است.

بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰ جمعیت شهرستان یزد در مجموع ۵۸۲٬۶۸۲ نفر است که این تعداد در ۱۶۸٬۵۲۸ خانوار زندگی می‌کنند که از این جمعیت ۲۹۷٬۵۴۶ مرد و ۲۸۵٬۱۳۶ نفر زن هستند. در این شهرستان ۴۸۴٬۱۶۷ نفر جمعیت شهری و ۴۲٬۰۰۹ نفر جمعیت روستایی اعلام شده‌ است.

بارش اندک همراه با تبخیر شدید، دور بودن از دریا، نزدیکی با کویر خشک و پهناور نمک، رطوبت نسبی کم همراه با گرمای بسیار، از عواملی هستند، که یزد را به گونه یکی از خشک‌ترین مناطق ایران درآورده است. گذشته از آن، در این منطقه نوسان شدید درجه حرارت نیز وجود دارد.