روز جهانی محیط زیست (مخفف انگلیسی: WED) روزی است که از سوی سازمان ملل برای افزایش آگاهی مردم برای نگهداری محیط زیست و تحریک سیاستمداران به گرفتن تصمیماتی برای رویارویی با تخریب محیط زیست و گونه‌های زیستی‌جانوری، به‌عنوان روز محیط زیست انتخاب شده است. تاریخچه روز جهانی محیط زیست به سال ۱۹۷۲ یعنی ۴6 سال پیش بر می‌گردد. در آن سال برای اولین بار، سازمان ملل متحد کنفرانسی را با موضوع انسان و محیط زیست در شهر استکهلم سوئد برگزار کرد. همزمان با برپایی این کنفرانس مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه‌ای را تصویب کرد که منجر به تشکیل UNEP (برنامه محیط زیست سازمان ملل) شد. هم اکنون ۴6 سال است که UNEP در سراسر جهان مراسم ویژه‌ای را به مناسبت این روز برگزار می‌نماید. مراسم این روز می‌تواند به اشکال مختلف باشد مثل راهپیمایی‌های خیابانی، همایش‌های دوچرخه سواری، نمایش، مسابقات نقاشی و مقاله نویسی در مدارس، درختکاری، فعالیت‌های مربوط به بازیافت، پاکسازی و…. هدف از برگزاری چنین مراسم‌های جلب توجه عمومی به مسائلی است که محیط زیست را آلوده می‌سازد. هر سال نیز یکی از مسایلی که شدیداً محیط زیست را تهدید می‌کند به عنوان موضوع این روز انتخاب می‌شود.
ایران
در ايران باستان آسیب رساندن به موجودات زنده و آلودن عناصر چهارگانه، گناه و جرم محسوب مي‌شده و در برخي از موارد مجازاتي نيز براي خطاكار تعيين شده است.
از زمانی که اقوام آریایی، به دنبال یافتن آب و هوای مطلوب و سازگار با زندگی، به فلات ایران مهاجرت کردند تا تمدّنی بزرگ و ناب را بنا نهند، توجّه به عنصر طبیعت و محیط پیرامون گوشه گوشه این فرهنگ، تبلور یافته است. ایرانیان ملّتی پویا، مستعد و شاد هستند که تمامی جشن‌ها و آداب و رسوم آنها، بر مبنای گردش زمین و تحوّل طبیعت، بنا گردیده است. در ایران، به کشاورزی اهمّیت خاصّی داده می‌شد و این اهمّیت، از تعالیم زرتشت نشئت می‌گرفت که کشاورزی و درختکاری را در زمره کارهای نیک شمرده بود که هم موجب خشنودی خدا می شود و هم انسان را رستگار می‌کند.
سازمان حفاظت محیط زیست ایران مناطق با ارزش زیست‌محیطی، ایران را در قالب مناطق ۴ گانه به ۱۶ پارک ملی، ۱۳ اثر طبیعی ملی، ۳۳ پناهگاه حیات وحش و ۹۴ منطقه حفاظت‌شده تقسیم کرده است. ایران دارای شرایط اقلیمی متنوعی است به‌طوری‌که از ۱۳ اقلیم شناخته شده در جهان ۱۱ نوع آن در ایران وجود دارد.
شرایط اقلیمی متغیر سبب ایجاد زیست بوم‌های متفاوت در ایران گردیده‌است، این تنوع اقلیمی تنوع زیستی قابل توجهی را در ایران به وجود آورده‌است، نزدیک به ۸۰۰۰ گونه یا واحد تحت‌گونه‌ای گیاهی در این کشور شناسایی شده‌است که از این تعداد حدود ۱۸۰۰ واحد بومی هستند. این تعداد گونه گیاهی با گونه‌های گیاهی سراسر قاره اروپا برابری می‌کند. شناخته شده‌ترین گونه‌های گیاهی بومی ایران لاله واژگون و سوسن چلچراغ است.
ایران، سرزمینی چهارفصل است. این صفت همیشه برای این سرزمین مصداق درستی داشته و بی‌انصافی است آن را شبیه شعار‌های تبلیغاتی و گردشگری بدانیم که تنها افراد را تشویق به گشت و گذار در آن کشور و سرزمین می‌کنند. چهارفصل به این معنا که در هر زمان از سال می‌توانید با سفر به یکی از شهرهای ایران شاهد آب و هوای متفاوتی باشید و انگار که در فصل مورد علاقه‌تان قرار دارید. در زمستان، شهرهایی در ایران وجود دارد که آب و هوایی تابستانی دارند، سرزمین‌هایی بهاری‌اند و جاهایی رنگ و بوی پاییز دارند. این قصه، در هر زمان از هر کدام از فصل‌ها در این سرزمین صادق است، اما شهرها و روستاهایی هم هستند که با وجود مساحت کوچکشان، به تنهایی آب و هوای چهارفصل را در خود جای داده‌اند.
منطقه اکولوژیکی هيركاني يا خزري
منطقه اکولوژیکی هيركاني همچون نوار سبزي، حاشيه جنوبي درياي خزر و نيمرخ شمالي رشته كوه البرز را مي‌پوشاند. مساحت جنگل‌های اين منطقه كه از آستارا در استان گیلان تا گليداغي در استان گلستان را در بر مي‌گيرد 2086371 هکتار است. اين منطقه اکولوژیکی به خاطر حاصل‌خيزي خاك، تغييرات دما و بارندگي‌هاي متعدد، گونههاي گياهي زيادي را در خود جاي داده به نحوي كه بيش از 80 گونه درختي پهن برگ، 4 گونه سوزنی برگ و 50 گونه درختچه‌اي تاكنون در آن شناسائي شده كه غالباً از تيپ‌هاي راش، ممرز، بلوط بلندمازو، افرا، توسكا و آميخته تشكيل شده است. جنگل‌هاي اين منطقه به صورت بکر و سالم، كمربندي از درختان دوران سوم زمين‌شناسي را تشكيل مي‌دهند. اين جنگل‌ها كه از آن به نام‌هاي جنگل‌هاي مرطوب و يا خزري ياد مي‌شود داراي ارزش‌هاي زيست‌محيطي و اقتصادي بالايي مي‌باشد كه در زمره ميراث طبيعي جهاني محسوب مي‌گردد. این جنگل ها با قدمت ۴۰ میلیون سال یکی از ارزشمندترین جنگل‌های جهان به‌شمار می‌آید و از آن به عنوان موزه طبیعی یاد می‌شود.
منطقه اکولوژیکی ايران توراني
مساحت جنگل‌های منطقه اکولوژیکی ايران توراني كه قسمت اعظم فلات مركزي ايران را در برگرفته 4666941 هکتار است. اين منطقه بر اساس شرايط توپوگرافي و ارتفاع به دو منطقه كوهستاني با آب و هواي سرد و منطقه جلگهاي با آب و هواي بياباني و گرم و خشك تقسيم مي‌شود. هر چند كه شرايط جوي منطقه موجب پراكندگي و فاصله زياد درختان شده اما بدليل وسعت زياد داراي گونههاي گياهي متنوع مي‌باشد به نحوي كه 69 درصد گیاهان ايران در اين ناحيه قرار گرفته است. گونه‌های اصلی منطقه کوهستانی بنه، بادام و ارس و گونه‌های اصلی منطقه جلگهاي گز، تاغ، قیچ و اسکنبیل مي‌باشد.
منطقه اکولوژیکی ارسباران
جنگل‌هاي اين منطقه كه جزو جنگل‌هاي نيمه مرطوب كشور هستند، در استان آذربايجان‌شرقي و شمال غرب استان اردبيل واقع شده‌اند. مساحت جنگل‌های این منطقه اکولوژیکی 174838 هکتار است. جنگل‌هاي ارسباران به خاطر گونههاي گياهي نادر و منحصر به فرد و تنوع زيستي بالا از سال 1976 از سوي يونسكو به عنوان يكي از ذخيره‌گاه‌هاي زيست‌سپهر (بيوسفر) حمايت مي‌شود. تنوع گونههاي گياهي از اختصاصات ويژه اين ناحيه رويشي است؛ آنچنان كه بيش از 775 گونه گياهي فقط در منطقه حفاظت‌شده شناسايي شده كه 55 گونه آن براي اولين بار از ايران گزارش شده است. بسياري از گونههاي جنگلي ناحيه رويشي هيركاني در اين ناحيه وجود دارد. با اين وجود گونههاي اصلي آن ناحيه مانند راش و توسكا در ارسباران رشد نيافته است. اين امر موجب شده تا در تقسيم‌بندي‌ها اين ناحيه از ناحيه هيركاني جدا شود. گونه‌های اصلی ناحیه ارسباران بلوط سیاه، بلوط سفید، ممرز، سرخدار و افرا می‌باشد.
منطقه اکولوژیکی زاگرس
برخي منابع قدمت جنگل‌هاي بلوط زاگرس را 5500 سال ذكر كرده‌اند. ايجاد و گسترش جنگل در اين ناحيه به خاطر بارندگي‌هاي ناشي از استقرار سيستم مديترانه‌اي و درياي سياه بوده و از ناحيه سردشت آذربايجان‌غربي تا فيروزآباد فارس امتداد دارد. مساحت این منطقه اکولوژیکی 5440494 هکتار است. يكي از معيارهاي تعيين مرز اين ناحيه گونه گياهي غالب آن، بلوط ايراني است. اما سایر گونه‌های اصلی این ناحیه رویشی بنه، بادام، کیکم و گلابی وحشی است.
دو كاركرد مهم جنگل‌های بلوط زاگرس حفاظت آب و خاك هستند كه با توجه به غالب بودن آب و هواي خشك و نيمه‌خشك در كشور از اهميتی انکارنشدنی برخوردارند؛ آنچنانكه هر نوع سرمايه‌گذاری حفاظتی و احيايي را توجيه‌پذير نشان مي‌دهد. جنگل‌هاي زاگرس با توجه به زادآوري محدود و پايين، جزو جنگل‌هاي حفاظتي و حمايتي قرار مي‌گیرد.
منطقه اکولوژیکی خليج فارس- عمانی
مساحت جنگل‌های منطقه اکولوژیکی خليج فارس- عمانی كه بخشي از جنوب غرب و تمام سواحل جنوبي را در بر مي‌گيرد، 2039963 هکتار است. به دليل تفاوت اكولوژيكي، رويش‌هاي اصلي اين ناحيه به دو قلمرو خليج فارس و درياي عمان تقسيم مي‌شود. در قلمرو خليج فارس كه از قصر شيرين تا حوالي مرز استان‌هاي بوشهر و هرمزگان امتداد يافته، گونههاي گياهي كنار، كهورك رويش‌هاي اصلي را تشكيل مي‌دهند.
در قلمرو درياي عمان نيز كه بخشي از استان هرمزگان تا سيستان و بلوچستان (مرز ايران و پاكستان) را در بر مي‌گيرد، گونههاي كهور ايراني و انواع آكاسيا رويش‌هاي اصلي‌هستند. چش يا كرت كه از چوب آن در صنعت لنج‌سازي استفاده مي‌شود به صورت پراكنده در اين قلمرو رويش دارد. جنگل‌هاي مانگروها نيز كه متشكل از دو گونه حرا و چندل است در اين ناحيه گسترش دارند. رويشگاه جنگل‌هاي مانگرو در فاصله جزر و مد درياها قرار دارد.
کویرهای ایران
حدود یک چهارم کشور ایران را مناطق کویری تشکیل می دهند. این مناطق در حد فاصل میان رشته کوه‌های شمالی یا البرز و رشته مرکزی و کوه‌های خاوری قرار گرفته‌اند. معروف‌ترین کویرهای ایران دشت لوت و دشت کویر است که مساحتی بیش از 360 هزار کیلومتر مربع را فراگرفته‌اند.
دشت لوت از جمله مناطق فراگرم و خشک جهان است. که بیشترین دمای آن در سال ۲۰۰۵ با بیشینه دمای ۷۰٫۷ درجه سانتی‌گراد ثبت گردیده است. دانشمندان علت گرمای بالای آن را رنگ تیره و خشکی سطح آن دانسته‌اند که موجب جذب گرمای خورشید می‌شود. بیابان لوت، بیست و هفتمین بیابان بزرگ جهان به‌شمار می‌رود.
در ۲۷ تیر ۱۳۹۵ با اجماع همه کشورهای عضو در کمیته میراث جهانی، بیابان لوت به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.
دشت کویر
دَشت کَویر یا کویر مرکزی، بیابان غالباً کویری وسیعی است به طول تقریبی ۸۰۰ کیلومتر و عرض تقریبی ۳۲۰ کیلومتر در جنوب رشته کوه البرز در مرکز شمالی ایران. نام آن از کویرهای گسترده واقع در آن گرفته شده‌است.در غرب این کویر دریاچه نمک قرار دارد.
این بیابان یکی از قطب‌های حرارتی زمین محسوب می‌شود قسمت عمده آن را باتلاق‌های وسیع فرا گرفته‌اند و در حاشیه پوشیده از تپه‌های ماسه‌ای و ارتفاعات پراکنده‌است؛ و پوشش گیاهی آن عمدتاً از نوع گیاهان شور پسند (هالوفیت) است.بزرگترین تپه شنی ایران یک کانون فرسایش به نام ریگ‌بلند است که از آران و بیدگل آغاز شده و تا اردستان ادامه دارد. طول این کانون فرسایش ۹۰ کیلومتر است.