سیزده بدر

سیزده بدر سیزدهمین روز فروردین ماه و از جشن‌های نوروزی است. در تقویم‌های رسمی ایران این روز (سیزده بدر) روز طبیعت نامگذاری شده‌است و از تعطیلات رسمی است. برخی بر این باورند که در روز سیزده بدر باید برای راندن نحسی از خانه بیرون روند و نحسی را در طبیعت به در کنند. بعد از سیزده به در، جشن‌های نوروزی پایان می‌پذیرد.

بهتر است در آغاز، پیشگفتاری پیرامون عدد 13 و روز سیزدهم و اینکه آیا این عدد و این روز در ایران و فرهنگ ایرانی نحس است داشته یا نه فراهم آوریم :
نخست باید به این موضوع توجه داشت که در فرهنگ ایرانی، هیچ یک از روزهای سال «نحس» و «بدیمن» یا «شوم» شمرده نشده، بلکه چنانچه می‌دانیم هر یک از روزهای هفته و ماه نام‌هایی زیبا و در ارتباط با یکی از مظاهر طبیعت یا ایزدان داشته و دارند، و روز سیزدهم هر ماه خورشیدی در گاه شماری ایرانی نیز «تیر روز» نام دارد که از آن ِستاره‌ی تیشتر، ستاره‌ی باران آور می‌باشد و ایرانیان از روی خجستگی، این روز را برای نخستین جشن تیرگان سال، انتخاب کرده‌اند.
همچنین در هیچ یک از متون کهن و هیچ دانشمند و نویسنده‌ای، از این روز (سیزده بدر) به بدی یاد نکرده‌اند بلکه در بیشتر نوشتارها و کتاب‌ها، از سیزدهم نوروز با عنوان روزی فرخنده و خجسته نام برده‌اند.

تاریخچه‌ی سیزده بدر

همانطور که پیشینه‌ی جشن نوروز را از زمان جمشید می‌دانند درباره‌ی سیزده به در (سیزده بدر) هم روایت هست که :
«… جمشید، شاه پیشدادی، روز سیزده نوروز (سیزده بدر) را در صحرای سبز و خرم خیمه و خرگاه بر پا می‌کند و بار عام می‌دهد و چندین سال متوالی این کار را انجام می‌دهد که در نتیجه این مراسم در ایران زمین به صورت سنت و آیین در می‌آید و ایرانیان از آن پس سیزده بدر را بیرون از خانه در کنار چشمه سارها و دامن طبیعت برگزار می کنند …»
همانطور که پیش از این گفته آمد، تنوع و گوناگونی شیوه‌های برگزاری یک آیین، و دامنه‌ی گسترش فراخ‌تر یک باور در میان مردمان، بر پایه‌ی قواعد مردم شناسی و فرهنگ عامه، نشان دهنده‌ی دیرینگی زیاد آن است.
همچنین مراسم مشابهی که به موجب کتیبه‌های سومری و بابلی از آن آگاهی داریم، آیین‌های سال نو در سومر با نام «زگموگ» و در بابل با نام «آکیتو» دوازده روز به درازا می‌کشیده و در روز سیزدهم جشنی در آغوش طبیعت برگزار می‌شده. بدین ترتیب تصور می‌شود که سیزده بدر دارای سابقه‌ای دست کم چهار هزار ساله است.

شیوه‌های برگزاری و مراسم سیزده بدر

همانگونه که اشاره شد شیوه‌های برگزاری سیزده بدر و همچنین مراسم و آداب سیزده بدر بسیار متفاوت و گسترده می‌باشد که در اینجا به تفصیل نمی‌توان به آنها پرداخت، اما همانطور که می‌دانیم سیزدهم فروردین تیشتر روز می‌باشد و آغاز نیمسال دوم زراعی، و مردمان ایرانی برای نیایش و گرامیداشت تیشتر، ایزد باران آور و نوید بخش سال نیک به کشتزارها و مزارع خود می‌رفتند و در زمین تازه روییده و سرسبز و آکنده از انبوه گل و گیاهان صحرایی به شادی و ترانه‌سرایی و پایکوبی می‌پرداختند و از گردآوری سبزه‌های صحرایی و پختن آش و خوراکی‌های ویژه غافل نمی‌شدند.
بخشی دیگر از آیین‌های سیزده بدر را هم باورهایی تشکیل می‌دهند که به نوعی با تقدیر و سرنوشت در پیوند است. برای نمونه فال گوش ایستادن، فال گیری (به ویژه فال کوزه)، گره زدن سبزی و گشودن آن، بخت گشایی (که در سمرقند و بخارا رایج است)و نمونه‌های پرشمار دیگر …از مراسم‌های روز سیزده بدر هستند.
از آئین‌های دیگر سیزده بدر که مانند مراسم چهارشنبه سوری و نوروز، پر شمار، زیبا و دوست داشتنی است، بازی‌های گروهی، ترانه‌ها و رقص‌های دسته جمعی، گردآوری گیاهان صحرایی، خوراک پزی‌های عمومی، بادبادک پرانی، سوارکاری، نمایش‌های شاد، هماوردجویی جوانان، آب پاشی و آب بازی بخشی از این آیین‌هاست که ریشه در باورها و فرهنگ اساطیری دارند. از جمله شادی کردن و خندیدن به معنی فروریختن اندیشه‌های پلید و تیره، روبوسی نماد آشتی، به آب سپردن سبزه‌ی سفره‌ی نوروزی نشانه‌ی هدیه دادن به ایزد آب «آناهیتا» و گره زدن علف برای شاهد قرار دادن مادر طبیعت در پیوند میان زن و مرد، ایجاد مسابقه‌های اسب دوانی که یادآور کشمکش ایزد باران و دیو خشک سالی است.