مقدمه
تحولات ژئوپلیتیکی خاورمیانه همواره یکی از مهم‌ترین محرک‌های تنش‌زا در سطح جهانی بوده‌اند، منطقه‌ای که از یک‌سو به‌واسطه منابع سرشار انرژی جایگاه حیاتی در اقتصاد جهانی دارد و از سوی دیگر محل تقاطع منافع قدرت‌های بزرگ منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به شمار می‌رود. در این میان هرگونه مداخله نظامی، به‌ویژه از سوی بازیگران اصلی مانند ایالات متحده آمریکا یا متحدان اروپایی آن می‌تواند پیامدهایی عمیق و گسترده نه‌تنها برای طرف‌های درگیر، بلکه برای نظام بین‌الملل در کل داشته باشد.
ایالات متحده در حمایت از تجاوز اسرائیل به ایران، دست به مداخله نظامی مستقیم زده و این اقدام با حمایت علنی برخی قدرت‌های اروپایی نظیر فرانسه، آلمان و بریتانیا همراه شده است. چنین رخدادی، از حیث حقوقی، امنیتی، سیاسی، اقتصادی و انسانی یکی از بحرانی‌ترین نقاط عطف در روابط بین‌الملل پس از جنگ جهانی دوم تلقی می‌گردد. این بحران نه‌تنها به دلیل نقض آشکار اصول منشور ملل متحد و قواعد بین‌المللی مربوط به حاکمیت کشورها حائز اهمیت است، بلکه از منظر اثرات زنجیره‌ای آن بر ساختار نظم جهانی، امنیت اروپا، ثبات خاورمیانه و اقتصاد جهانی نیز واجد اهمیت ویژه‌ای است.
گزارش حاضر با هدف تحلیل چندلایه این موضوع و پیش‌بینی تبعات آن تدوین شده است. در این چارچوب، نخست به بررسی منافع و زیان‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی برای کشورهای دخیل پرداخته شده و سپس چالش‌هایی که چنین اقداماتی برای نظام حقوقی و معاهدات بین‌المللی پدید می‌آورد، مرور می‌شود. همچنین پیامدهای ژئوپلیتیکی و تأثیرات داخلی بر آمریکا و دولت‌ها و جوامع اروپایی مورد توجه قرار گرفته است. از آنجا که تجربه‌های تاریخی مانند حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ و تحولات ناشی از بحران سوریه، ریشه در مداخلات مشابه دارند، بررسی این رویداد می‌تواند راهگشای تحلیل آینده‌نگرانه نسبت به روند تحولات بین‌المللی چنین بحران‌هایی باشد.
تبعات برای منافع کشورهای دخیل
الف) منافع سیاسی و امنیتی
– ایجاد بی‌ثباتی منطقه‌ای گسترده‌تر
مداخله مستقیم آمریکا در حمایت از تجاوز اسرائیل و همراهی برخی کشورهای اروپایی به ویژه فرانسه، آلمان و انگلیس، باعث تشدید تنش‌ها در خاورمیانه می‌شود. این وضعیت نه تنها بحران ایران و اسرائیل را پیچیده‌تر و پرمخاطره‌تر می‌کند، بلکه بستر را برای رشد و گسترش گروه‌های تروریستی، افزایش فعالیت نیروهای نیابتی وابسته به بازیگران خارجی و حضور قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نظیر روسیه و چین فراهم می‌آورد. این بی‌ثباتی منطقه‌ای، امنیت جمعی را در تمام خاورمیانه تهدید کرده و کشورهای همسایه را نیز گرفتار بحران‌های امنیتی و انسانی می‌کند.
– تهدید امنیت ملی
افزایش تنش‌ها و گسترش درگیری‌ها در خاورمیانه می‌تواند به افزایش حملات تروریستی در کشورهای اروپایی منجر شود، به ویژه از سوی گروه‌های افراطی که عملیات خرابکارانه انجام می‌دهند. همچنین، تشدید ناامنی‌ها موج جدیدی از مهاجرت و پناهجویی به سمت اروپا به همراه دارد که می‌تواند فشارهای سیاسی و اقتصادی را در کشورهای مقصد افزایش دهد و مشکلاتی چون بحران‌های اجتماعی، تنش‌های نژادی و اختلافات سیاسی را دامن بزند.
پس از حملات تروریستی سال ۲۰۱۵ در پاریس و بروکسل که مرتبط با بحران سوریه و عراق بود، اتحادیه اروپا به شدت نسبت به تهدیدات امنیتی منطقه حساس شده است (Council of the European Union, 2025, https://www.consilium.europa.eu/en/policies/fight-against-terrorism/). همچنین فشارهای پناهجویی می‌تواند نارضایتی‌های اجتماعی را تشدید کند، همانطور که بحران پناهجویان در ۲۰۱۵ باعث افزایش حمایت از احزاب راست‌گرای افراطی شد.
– کاهش اعتماد در روابط بین‌الملل
حمایت آشکار کشورهای اروپایی از تجاوز آمریکا و اسرائیل به ایران باعث لطمه به اعتبار و اعتماد آن‌ها در سطح جهانی می‌شود (guardian, 2025, https://www.theguardian.com/world/2025/jun/03/public-support-for-israel-in-western-europe-lowest-ever-recorded-yougov). این امر به‌ویژه در میان کشورهای اسلامی، جنبش‌های غیرمتعهد و حتی برخی متحدان غربی که خواهان دیپلماسی و حل مسالمت‌آمیز منازعات هستند، پیامدهای منفی دارد. کاهش همکاری‌های دیپلماتیک و امنیتی می‌تواند منجر به افزایش اختلافات و حتی بی‌ثباتی‌های بیشتر در صحنه بین‌المللی شود.
حمایت آشکار اروپایی‌ها از آمریکا و اسرائیل، اعتماد کشورهای اسلامی و حتی برخی متحدان غیرغربی مانند هند یا ژاپن را کاهش می‌دهد. این می‌تواند منجر به کاهش همکاری در موضوعات مهمی مثل مبارزه با تروریسم، امنیت انرژی، یا توافقات تجاری شود.
ب) منافع اقتصادی
– تأثیر منفی بر بازار انرژی جهانی
ایران یکی از کشورهای کلیدی تولیدکننده نفت و گاز است که نقش مهمی در تعادل بازار انرژی دارد. تشدید تنش‌ها می‌تواند عرضه نفت و گاز را مختل کرده و موجب افزایش شدید قیمت‌ها در بازارهای جهانی شود (Reuters, 2025, https://www.reuters.com/world/middle-east/an-overview-irans-energy-industry-infrastructure-2025-02-04/). کشورهای اروپایی که وابستگی بالایی به واردات انرژی دارند، با افزایش هزینه‌ها و نوسانات قیمت مواجه شده و این امر می‌تواند به رکود اقتصادی، کاهش رشد و افزایش تورم منجر شود که در نهایت فشار زیادی بر مصرف‌کنندگان و صنایع وارد می‌کند.
در بحران‌های گذشته مانند جنگ خلیج فارس (۱۹۹۰-۱۹۹۱) و تحریم‌های گسترده علیه ایران، بازار نفت نوسانات جدی را تجربه کرد. اگر درگیری‌ها گسترده شود، کشورهای اروپایی که حدود ۵۰ درصد انرژی خود را از واردات تأمین می‌کنند، با کمبود و افزایش قیمت انرژی مواجه خواهند شد که باعث رکود اقتصادی و تورم می‌شود (European Commission, 2025, https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Energy_statistics_-_an_overview).
– محدودیت‌های متقابل و افزایش ریسک تجاری
ایران در واکنش به مداخلات نظامی و حمایت کشورهای غربی احتمالاً محدودیت‌های متقابلی علیه شرکت‌ها و صنایع این کشورها وضع خواهد کرد. این اقدام باعث اختلال در روابط اقتصادی، کاهش سرمایه‌گذاری خارجی و افزایش ریسک فعالیت‌های تجاری در منطقه می‌شود. شرکت‌های اروپایی به‌خصوص آن‌هایی که در بازار ایران فعال هستند، متحمل زیان‌های مالی و محدودیت‌های جدی خواهند شد.
ایران پیش‌تر نیز در واکنش به تحریم‌های غرب، اقدام به محدودیت فعالیت شرکت‌های خارجی کرده است. این بار با شدت بیشتر، سرمایه‌گذاری شرکت‌های اروپایی در ایران به خطر می‌افتد و ممکن است پروژه‌های اقتصادی مانند نفت، گاز و صنایع دیگر متوقف شود.
– اختلال در مسیرهای حیاتی تجارت جهانی
تنگه هرمز و سایر گذرگاه‌های دریایی در خاورمیانه، مسیرهای حیاتی حمل و نقل انرژی و کالاهای اساسی به بازارهای جهانی هستند. هرگونه درگیری یا ناامنی در این مسیرها می‌تواند منجر به محدود شدن یا مسدود شدن آن‌ها شود که به طور مستقیم تجارت جهانی و اقتصاد کشورهای واردکننده انرژی مانند بسیاری از کشورهای اروپایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد (euronews, 2025, https://www.euronews.com/my-europe/2025/06/22/whats-at-stake-for-europe-if-strait-of-hormuz-is-blocked).
تنگه هرمز که حدود ۲۰ درصد نفت خام جهان از آن عبور می‌کند، در طول تاریخ چندین بار به دلیل تنش‌های منطقه‌ای محدود شده است. این وضعیت، به شدت تجارت جهانی را مختل و هزینه حمل‌ونقل را افزایش می‌دهد.
تبعات برای معاهدات بین‌المللی و حقوق بین‌الملل
الف) نقض قوانین بین‌المللی و حق حاکمیت کشورها
– مخالفت آشکار با منشور سازمان ملل متحد
تجاوز نظامی بدون تصویب شورای امنیت سازمان ملل متحد نقض صریح اصول بنیادین حقوق بین‌الملل و منشور سازمان ملل است. ماده 2 بند 4 منشور اعلام می‌دارد که تمام اعضا باید از تهدید یا توسل به زور علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی هر کشور خودداری کنند؛ لذا تجاوز اسرائیل و دخالت آمریکا نقض این ماده است. ماده 51 نیز اعلام می‌دارد که فقط در صورت دفاع مشروع در پاسخ به حمله مسلحانه، استفاده از زور مجاز است (United Nations, 2025, https://www.un.org/en/about-us/un-charter/full-text)؛ لذا این ماده نیز پاسخ مشروع ایران را مجاز دانسته است. بر این اساس تجاوز اسرائیل و آمریکا نه تنها به اعتبار و کارایی سازمان ملل به عنوان حافظ صلح و امنیت جهانی لطمه می‌زند، بلکه باعث ایجاد خلأ قانونی در مقابله با تجاوزات مشابه در آینده می‌شود.
تجاوز نظامی بدون اجازه شورای امنیت، نقض منشور سازمان ملل است و موجب کاهش اعتبار این نهاد مهم بین‌المللی می‌شود. نمونه مشابه این امر را می‌توان در جنگ عراق ۲۰۰۳ مشاهده کرد که شورای امنیت آن را تصویب نکرد و منجر به تضعیف نظام بین‌الملل گردید.
– کنوانسیون ژنو (1949) و پروتکل‌های الحاقی
این کنوانسیون‌ها درباره حقوق غیرنظامیان در زمان جنگ است. در صورتی که حملات یا عملیات‌های اطلاعاتی منجر به آسیب به غیرنظامیان یا اموال غیرنظامی شود، نقض این کنوانسیون محسوب می‌شود. تجاوز اسرائیل و دخالت آمریکا با توجه به آسیب به غیرنظامیان در ایران نقض این کنواسیون محسوب می‌شود (EBSCO Research Starters, 2023, https://www.ebsco.com/research-starters/history/geneva-conventions-establish-norms-conduct-war).
– معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT)
ایران عضو NPT و متعهد به عدم ساخت سلاح هسته‌ای است. اقدامات مخفیانه و تهدیدات نظامی علیه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، برخلاف تعهدات NPT در حمایت از حقوق کشورهای عضو برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای است (United Nations Office for Disarmament Affairs, 2025, https://disarmament.unoda.org/wmd/nuclear/npt/).
– کنوانسیون‌های بین‌المللی علیه تروریسم و اصول بنیادین حقوق بشر
ترور دانشمندان هسته‌ای ایران، مانند عباسی، طهرانچی و دیگران، از نظر بسیاری از حقوق‌دانان نوعی تروریسم دولتی محسوب می‌شود. این اقدام با کنوانسیون‌های مختلف مرتبط با منع ترور و حقوق بشر در تضاد است (IRNA, 2022, https://en.irna.ir/news/84611006/Assassination-of-Iranian-nuclear-scientists-vivid-example-of).
– کاهش اعتبار معاهدات بین‌المللی
حمایت آمریکا و کشورهای اروپایی از تجاوز اسرائیل پیامی منفی به جامعه جهانی می‌دهد که اصول و قوانین بین‌المللی می‌توانند دور زده شوند و این مسئله، انگیزه‌ای برای سایر کشورها جهت نقض حقوق بین‌الملل و ارتکاب تجاوزات مشابه می‌گردد. این موضوع در نهایت به افزایش هرج و مرج و بی‌ثباتی در نظام بین‌المللی منجر می‌شود.
ب) آسیب به نظام چندجانبه‌گرایی
– تضعیف سازمان‌های بین‌المللی و نظام همکاری جهانی
مداخله یک‌جانبه و حمایت از اقدامات نظامی بدون اجماع جهانی، اعتبار و قدرت سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل، سازمان امنیت و همکاری اروپا و سایر نهادهای چندجانبه را تضعیف می‌کند. این تضعیف همکاری و هماهنگی بین کشورها، حل مسائل مهم جهانی را به خطر می‌اندازد. کاهش اعتماد به سازمان‌های بین‌المللی باعث می‌شود کشورهای مختلف به سمت راهکارهای یک‌جانبه‌گرایی و حتی تقویت ملی‌گرایی افراطی روی آورند. همکاری‌های جهانی در زمینه‌های حیاتی چون کنترل تسلیحات، مبارزه با تغییرات اقلیمی و مدیریت بحران‌های انسانی تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
– کاهش همکاری‌های بین‌المللی در موضوعات کلیدی
کشورهایی که مورد تجاوز یا فشار قرار می‌گیرند، به دلیل بی‌اعتمادی و خصومت‌های موجود، ممکن است از همکاری در برنامه‌های جهانی مانند مبارزه با تروریسم، کنترل تسلیحات، تغییرات اقلیمی و مهاجرت خودداری کنند. این مسئله پیامدهای منفی گسترده‌ای برای امنیت، محیط زیست و توسعه پایدار جهان خواهد داشت.
تبعات ژئوپلیتیکی و منطقه‌ای
افزایش نفوذ بازیگران رقیب
بی‌ثباتی در خاورمیانه فرصتی طلایی برای قدرت‌های رقیب غرب فراهم می‌کند تا نفوذ و حضور خود را در ایران و کشورهای همسایه گسترش دهند. این روند به کاهش نفوذ کشورهای غربی و تغییر معادلات قدرت منطقه‌ای منجر می‌شود. بازیگران رقیب مثل روسیه و چین، با بهره‌برداری از بحران‌ها، روابط اقتصادی و نظامی خود را با ایران و دیگر کشورهای منطقه گسترش می‌دهند. به‌عنوان مثال، چین پروژه‌های بزرگی در چارچوب «ابتکار کمربند و جاده» در ایران دارد که می‌تواند از ناآرامی‌ها آسیب ببیند یا در مقابل فرصتی برای چین به منظور گسترش حضور در ایران شود. غرب با اقدامات ضد ایرانی خود، بستر حضور رقبای غربی را در ایران فرهم می‌سازد؛ تجاوز اخیر اسرائیل و دخالت آمریکا بیش از گذشته این موضوع را پررنگ‌تر می‌کند (specialeurasia, 2025, https://www.specialeurasia.com/2025/06/24/china-bri-israel-iran-conflict/).
تقویت گرایش‌های ضد غربی
حمایت غرب از تجاوز اسرائیل در چشم بسیاری از مردم و دولت‌های منطقه به‌عنوان نمونه‌ای از دخالت و استعمار نوین تفسیر می‌شود. این موضوع موجب رشد جریان‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ضد غرب و ضد امپریالیسم در منطقه و جهان اسلام می‌گردد که خود باعث افزایش تنش‌ها و بحران‌های جدید خواهد شد. گرایش‌های ضدغربی در کشورهایی مثل عراق، لبنان و یمن تقویت می‌شود که معادلات منطقه را پیچیده‌تر و فضای آن را ناامن‌تر می‌سازد.
تشدید رقابت‌های منطقه‌ای و مسابقه تسلیحاتی
حمایت غربی‌ها از اسرائیل باعث افزایش نگرانی امنیتی کشورهای منطقه می‌شود و آن‌ها را وادار می‌کند برای حفظ امنیت خود هزینه‌های نظامی را افزایش دهند و به دنبال تسلیحات پیشرفته‌تر باشند. این روند به شکل‌گیری ائتلاف‌های منطقه‌ای جدید و افزایش احتمال وقوع جنگ‌های نیابتی و درگیری‌های مستقیم منجر می‌شود.
تبعات داخلی برای آمریکا و کشورهای اروپایی
افزایش فشار سیاسی داخلی
سیاست‌های خارجی تهاجمی و حمایت از تجاوز نظامی با مخالفت گسترده افکار عمومی، فعالان حقوق بشر، احزاب مخالف و جامعه مدنی مواجه می‌شود. این فشارها می‌توانند زمینه‌ساز بحران‌های سیاسی، تضعیف دولت‌ها و تغییر سیاست‌های خارجی شوند.
رشد جریان‌های سیاسی مخالف جنگ
جناح‌ها، احزاب و جنبش‌های ضد جنگ و حقوق بشر از این شرایط استفاده کرده و نفوذ خود را در عرصه سیاسی و اجتماعی افزایش می‌دهند. این مسئله می‌تواند به تغییر جهت سیاست‌های خارجی و افزایش درخواست برای کاهش مداخلات نظامی منجر شود.
مخالفت گسترده احزاب سیاسی چپ، جنبش‌های حقوق بشری و بخشی از جامعه مدنی علیه سیاست‌های جنگ‌طلبانه دولت‌ها افزایش می‌یابد. نمونه‌هایی مانند اعتراضات ضد جنگ آمریکا، فرانسه، آلمان و انگلیس نشان می‌دهد که این موضوع می‌تواند فشارهای داخلی را به شدت افزایش دهد (newsnationnow, 2025, https://www.newsnationnow.com/politics/anti-war-protests-us-strikes-iran/).
بحران‌های اجتماعی و امنیتی
احتمال افزایش اعتراضات خیابانی، تنش‌های اجتماعی و ناآرامی‌ها، به‌خصوص در میان جوامع مهاجر و مسلمان در آمریکا و کشورهای اروپایی وجود دارد. این مسائل ممکن است به بحران‌های امنیتی داخلی، افزایش نفرت‌پراکنی و حتی خشونت‌های میان‌جامعه‌ای منجر شود که تهدیدی جدی برای ثبات و انسجام اجتماعی است (hoover, 2024, https://www.hoover.org/research/islamism-and-immigration-germany-and-european-context). تنش‌های اجتماعی میان جوامع مهاجر و بومی و افزایش نفرت‌پراکنی علیه مسلمانان در آمریکا و کشورهای اروپایی ممکن است به خشونت و بی‌ثباتی اجتماعی منجر شود.
نتیجه‌گیری
آنچه از مجموع تحلیل‌ها و داده‌های ارائه‌شده در این گزارش به‌روشنی استنباط می‌شود، آن است که تجاوز نظامی آمریکا به ایران با همراهی کشورهای اروپایی، نه‌تنها دستاوردی پایدار و سودآور برای طرف‌های مداخله‌گر نخواهد داشت، بلکه می‌تواند موجی از پیامدهای مخرب چندلایه و بحران‌های زنجیره‌ای را در سطح منطقه‌ای و جهانی به دنبال داشته باشد.
از منظر امنیتی و سیاسی، این اقدام به معنای ورود به مرحله‌ای تازه از بی‌ثباتی در خاورمیانه است. منطقه‌ای که هم‌اکنون با مسائل پیچیده‌ای چون جنگ‌های نیابتی، رقابت‌های فرقه‌ای و افزایش نفوذ بازیگران فرامنطقه‌ای مانند روسیه و چین روبه‌روست، با یک تجاوز نظامی دیگر، وارد فاز تشدید درگیری و ناامنی خواهد شد. این وضعیت بستر مساعدی برای بازتولید و گسترش گروه‌های افراطی مانند داعش و القاعده فراهم می‌آورد که تهدیدی مستقیم برای امنیت جهانی و به‌ویژه امنیت اروپا محسوب می‌شود.
از زاویه منافع اروپا و غرب، همراهی با این تجاوز، دست‌کم در کوتاه‌مدت، به منزله پذیرش هزینه‌های هنگفت اقتصادی و امنیتی است. تجربه بحران‌های مهاجرتی سال‌های ۲۰۱۵ و پس‌ازآن، به‌وضوح نشان داد که ناامنی در خاورمیانه به سرعت به درون مرزهای اروپا سرایت می‌کند. موج پناهجویان، تهدیدهای تروریستی و گسترش راست‌گرایی افراطی در نتیجه این بحران‌ها، می‌تواند بار دیگر ساختار اجتماعی و سیاسی کشورهای اروپایی را با چالش‌هایی جدی مواجه سازد. بی‌ثباتی در بازار انرژی جهانی به‌ویژه در صورت اختلال در تنگه هرمز و زیرساخت‌های انرژی ایران نیز تهدیدی برای اقتصاد وابسته به واردات انرژی اروپا خواهد بود. تورم، رکود و افزایش هزینه‌های زندگی از پیامدهای اجتناب‌ناپذیر چنین سناریویی است.
در بعد حقوقی و بین‌المللی، تجاوز نظامی بدون مجوز شورای امنیت، نقض آشکار منشور سازمان ملل و اصول حاکمیت کشورهاست. این اقدام نه‌تنها مشروعیت سازمان ملل را زیر سؤال می‌برد، بلکه باعث تضعیف کلی نظام چندجانبه‌گرایی می‌شود که ستون فقرات نظم جهانی پس از جنگ جهانی دوم به شمار می‌رود. گسترش چنین رویکردهایی باعث شکل‌گیری رویه‌هایی خطرناک در روابط بین‌الملل خواهد شد که در آن، کشورها بدون توجه به قواعد حقوقی، به منطق قدرت و مداخله متوسل می‌شوند. این مسئله می‌تواند موجی از درگیری‌ها و تجاوزات مشابه را در مناطق دیگر جهان نظیر آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین ایجاد کند.
از منظر ژئوپلیتیکی، یکی از پیامدهای راهبردی این اقدام، کاهش نفوذ غرب و افزایش نقش‌آفرینی قدرت‌های رقیب مانند روسیه و چین خواهد بود. جمهوری اسلامی ایران که از مدت‌ها پیش در حال تقویت روابط استراتژیک خود با این کشورها بوده، به سمت اتحادهای منطقه‌ای و اقتصادی جدید سوق داده خواهد شد. پروژه‌هایی نظیر «ابتکار کمربند و جاده» چین نیز ممکن است در قالبی امنیتی‌تر توسعه یابند و تهدیدی برای برتری راهبردی غرب به شمار آیند.
در نهایت، در داخل کشورهای اروپایی و آمریکا، موجی از اعتراضات مدنی، مخالفت‌های سیاسی و بحران‌های مشروعیت در انتظار دولت‌هایی خواهد بود که وارد این جنگ شده‌اند. تقویت احزاب ضدجنگ، تضعیف جایگاه دولت‌های مستقر، افزایش گفتمان‌های انتقادی در رسانه‌ها و جامعه مدنی و بروز ناآرامی در میان اقلیت‌های مسلمان و مهاجر، تنها بخشی از تبعات داخلی این سیاست‌های تهاجمی خواهد بود. این در حالی است که افکار عمومی جهانی نیز روزبه‌روز نسبت به تجاوزگری و یک‌جانبه‌گرایی غربی حساس‌تر می‌شود و حمایت از چنین مداخلاتی را به‌طور فزاینده‌ای رد می‌کند.
در جمع‌بندی کلی می‌توان گفت که تجاوز نظامی به ایران، نه‌تنها به حل مسائل فی‌مابین کمکی نخواهد کرد، بلکه خود به عنوان منشأ بحران‌های جدید و گسترده‌تری عمل خواهد کرد که تبعات آن دامن‌گیر تمامی کشورها خواهد شد؛ چه آن‌هایی که در تجاوز نقش مستقیم دارند و چه آن‌هایی که از دور تأثیرات آن را تجربه می‌کنند. مسیر صلح، امنیت پایدار و توسعه، تنها از طریق دیپلماسی، احترام به حقوق بین‌الملل و همکاری‌های چندجانبه ممکن است؛ نه از مسیر جنگ و تجاوز.
منابع
Council of the European Union (2025), The EU’s response to terrorism, Accessible at: https://www.consilium.europa.eu/en/policies/fight-against-terrorism/
Guardian (2025), Public support for Israel in western Europe at lowest ever recorded by YouGov, Accessible at: https://www.theguardian.com/world/2025/jun/03/public-support-for-israel-in-western-europe-lowest-ever-recorded-yougov
Reuters (2025), An overview of Iran’s main gas field and oil infrastructure, Accessible at: https://www.reuters.com/world/middle-east/an-overview-irans-energy-industry-infrastructure-2025-02-04/
European Commission (2025), Energy statistics – an overview, Accessible at: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Energy_statistics_-_an_overview
Euronews (2025), What’s at stake for Europe if the Strait of Hormuz is blocked?, Accessible at: https://www.euronews.com/my-europe/2025/06/22/whats-at-stake-for-europe-if-strait-of-hormuz-is-blocked
Specialeurasia (2025), Assessing the Impact of the Israel–Iran Conflict on China’s Belt and Road Initiative, Accessible at: https://www.specialeurasia.com/2025/06/24/china-bri-israel-iran-conflict/
Newsnationnow (2025), Anti-war protesters rally in major cities after US strikes Iran, Accessible at: https://www.newsnationnow.com/politics/anti-war-protests-us-strikes-iran/
Hoover (2024), Islamism and Immigration in Germany and the European Context, Accessible at: https://www.hoover.org/research/islamism-and-immigration-germany-and-european-context
EBSCO Research Starters (2023), Geneva Conventions Establish Norms of Conduct in War, Accessible at: https://www.ebsco.com/research-starters/history/geneva-conventions-establish-norms-conduct-war
United Nations (2025), United Nations Charter (full text), Accessible at: https://www.un.org/en/about-us/un-charter/full-text
United Nations Office for Disarmament Affairs (2025), Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons (NPT), Accessible at: https://disarmament.unoda.org/wmd/nuclear/npt/
IRNA (2022), Assassination of Iranian nuclear scientists, vivid example of Israel’s state terrorism, Accessible at: https://en.irna.ir/news/84611006/Assassination-of-Iranian-nuclear-scientists-vivid-example-of
