نوروز
نوروز أو نیروز هو أول يوم في السنة الشمسية الإيرانية في الأول من أبريل ، وهو الاحتفال ببداية السنة الإيرانية الجديدة و وأحد من أقدم الإحتفالات المتبقية من إيران القديمة. إن مصدر النوروز في إيران القديمة ولا يزال الناس في المناطق المختلفة الإيرانية يحتفلون بعيد النوروز. الإحتفال بالنوروز في بداية موسم الربيع و يسمى اليوم الإعتدال الربيعي أو اکیونوس.
كلمة نوروز هي من اللغة الفارسية الوسطى (: nōgrōz) ، وهي مشتقة من لغة أبستاق. المؤرخون یخمنون ما يعادلها بالأبستاقیة من navaka raocah.
في بعض النصوص الإيرانية القديمة ، بما في ذلك شاهنامة فردوسي وتاريخ الطبري ،جمشيد ، وفي بعض النصوص الأخرى ، تم تسجیل كيومرث كمؤسس لنوروز. يتم سرد إنشاء النوروز في الشاهنامه على النحو التالي: جم (ياما) ، و هو یمر بأذربيجان ، هبط على عرش جمشید في برسبوليس ، وجلس مع التاج الذهبي على العرش و مع وصول الشمس إلى تاجه الذهبي أضيء العالم و ابتهج الناس و سموا ذلك اليوم نو (جدید) و جم جمشید. إن أهم الشخصيات الأسطورية مثل جمشید و سیاوش و کیخسرو لها علاقة وثيقة مع نوروز . نوروز هو يوم انتصار جمشيد على الشیاطین الذين يرمزون إلى الشرارة مثل البرد والظلام والجهل والعنف.
تسجیل نوروز كیوم نوروز العالمي وثقافة السلام
وافقت الجمعية العامة للأمم المتحدة قرارًا في 21 مارس معادل 1 فروردین في إطار المادة 49 تحت عنوان ثقافة السلام بعنوان “يوم النوروز العالمي” وأدرجته في تقويمها ، لأول مرة في تاريخها و من بعده تم الإعتراف بالنوروز الإيراني بإعتباره مناسبة دولية.
المنطقة التي کان یحتفل فيها بعيد النوروز في الوقت الحاضر تضم العديد من البلدان وما زالت الإحتفالات في هذه البلدان موجودة . تکون جغرافية نوروز بإسم النوروز أو ما شابه ذلك ، في جميع أنحاء الشرق الأوسط ، البلقان ، كازاخستان ، تتارستان ، في آسيا الوسطى غرب الصين (تركستان ) ، السودان ، زنجبار ، في آسيا الصغرى في جميع أنحاء القوقاز إلى أستراخان ، وكذلك أمريكا الشمالية والهند وباكستان وبنغلاديش ، بوتان ونيبال و تبت.
آداب و رسوم نوروز
1- خانه‌تکانی
خانه‌تکانی یکی از آیین‌های نوروزی است که مردم برخی مناطقی که نوروز را جشن می‌گیرند به آن پایبندند. در این آیین، تمام خانه و وسایل آن در آستانه نوروز گردگیری، شستشو و تمیز می‌شوند. این آیین در کشورهای مختلف از جمله ایران، تاجیکستان و افغانستان برگزار می‌شود.
2- افروختن آتش
رسم افروختن آتش، از زمان‌های کهن در برخی مناطق علاقه‌مند به نوروز متداول شده‌است. در ایران، جمهوری آذربایجان و بخش‌هایی از افغانستان، این رسم به‌صورت روشن کردن آتش در شب آخرین چهارشنبه سال متداول است. این مراسم چهارشنبه‌سوری نام دارد.
3- سفره‌های نوروزی
سفره‌های نوروزی یکی از آیین‌های مشترک در مراسم نوروز در بین مردمی است که نوروز را جشن می‌گیرند.
سفره نوروزی که امروزه در ایران به آن سفره هفت سین هم می‌گویند دارای دو نوع مواد هستند:
- الف: اجناسی که جنبه نمادین و سمبولیک دارد. مانند سیر و سکه؛
- ب: مواد و اشیایی که جنبه خوراکی و پذیرایی دارند. مانند انواع آجیل‌ها و شیرینی‌های سنتی یا جدید.
4- سفره هفت سین
"س" الثالثة : سبزه (الخضرة)
سبزه نشان از تولد دوباره، حیات دوباره و زایش و سبزی است. سر سفره گذاشتنش به این دلیل است که سال آینده سالی شاداب، سرسبز و خرم باشد. خود رنگ سبز هم ارتعاش افکار ما را موزون نگه می دارد و به ما آرامش می‌دهد.
"س" الثانية ؛ سيب (التفاح)
سیب، نماد سلامتی و زیبایی است و سیبی که سر سفره می‌گذارند، نشان از دوری از گزند و آسیب دارد. رسم است که سیب را مادر یا پدربزرگ خانواده سر سفره بگذارند؛ به این دلیل که همیشه بزرگترهای یک خانواده نگران سلامتی اعضای خانواده‌شان هستند.
"س" الأولی :سنجد (الزیزفون السوري)
سنجد» را به این نیت در سفره هفت سین می‌گذارند که هر کسی با خویشتن عهد کند، با آغاز سال جدید هر کاری را سنجیده انجام دهد؛ چرا که سنجد نماد سنجیده عمل کردن و نشانه گرایش به عقل است. سنجد» نماد فرزانگی و زایش میوه‌ای است که وقتی بارور می‌شود و بویش در فضا پراکنده می‌شود. پرورش دهنده قوای احساسی آدمی نیز هست. به همین دلیل برخی بر این باورند که سنجدی که سر سفره هفت سین گذاشته می‌شود، نماد عشق انسان‌ها به یکدیگر نیز است.
"س" السادسة ؛ سِرکه(الخل)
سرکه، نماد تسلیم و رضاست. از سرکه در ادبیات و تمثيل ایرانی در توصیف اضطراب و اشک و گریه استفاده می‌شود و مولانا از گریه و آزار با عنوان سرکه فشانی یاد می‌کند. سرکه سر سفره نوروزی ما را به پذیرش ناملایمات زندگی دعوت می‌کند.
"س" الخامسة ؛ سیر(الثوم)
سیر، گیاهی دارویی است و به عنوان ماده‌ای گندزدا به کار می‌رود و به دو دلیل سر سفره هفت سین گذاشته می شود، اول؛ نشان از تندرستی و میکروب زدایی دارد و دوم؛ برای رعایت حدود و مرزها سر سفره گذاشته می شود. سیر نماد مناعت طبع شناخته می‌شود؛ یعنی انسان همواره باید مناعت طبع پیشه کند. سیر نشانه قناعت و یادآوری سیر چشمی است.
"س" الرابعة : سمنو(نوع من الحلوی)
سمنو نماد قدرت و سمبل خیر و برکت است. از آنجا که سمنو غذایی مقوی است که از گندم تهیه می شود و به آن غذای مرد آفرین می گویند و سرشار از ویتامین و مواد مغذی است؛ آن را به عنوان نماینده‌ای از صبر، عدالت، مقاومت و قدرت بر سفره می‌گذارند.
القرآن الكريم
قرآن را به نشانه توکل و توسل به خدای متعال بر سفره قرار می‌دهند و درخواست بهترین‌ها را از خالق خویش دارند.
سکه (العملة المعدنية)
سکه، سین مدرن سفره هفت سین است و جزو هفت سین به حساب نمی‌آید؛ بعد‌ها به سفره اضافه شده است تا نمادی برای افزایش دارایی باشد.
"س" السابعة ؛ سُمّاق
السماق یشبه لون شروق الشمس ، و یرمز إلى الصبر و مثال للفجر و يعني البداية مرة أخرى.
الشمعة
هي مثال للضوء الساطع.
السمك
يرمز إلى الولادة ، والإنتعاش ، والفرح ، والسعي.
المرآة
المرآة هي رمز للضوء ويجب وضعها فوق المائدة.
5- غذاهای نوروزی
یکی از متداول‌ترین غذاهایی که به مناسبت نوروز پخته می‌شود، سمنو (سمنک، سومنک، سوملک، سمنی، سمنه) است. این غذا با استفاده از جوانه گندم تهیه می‌شود. در بیشتر کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند، این غذا طبخ می‌شود. در برخی از کشورها، پختن این غذا با آیین‌های خاصی همراه است. زنان و دختران در مناطق مختلف ایران، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان سمنو را به‌صورت دسته‌جمعی و گاه در طول شب می‌پزند و درهنگام پختن آن، سرودهای مخصوصی می‌خوانند. برای نمونه در افغانستان، در یکی از مشهورترین ترانه‌ها، این بیت به تکرار خوانده می‌شود:
سمنک در جوش ما کفچه زنیم دیگران در خواب ما دف چه زنیم
پختن غذاهای دیگر نیز در نوروز مرسوم است. برای مثال، سبزی‌پلو با ماهی را در شب عید و شیرینی‌هایی مانند نان نخودچی تناول می‌شود؛به‌طور کلی پختن غذاهای نوروزی در هر منطقه‌ای که نوروز جشن گرفته می‌شود، مرسوم است و هر منطقه غذاها و شیرینی‌های مخصوص به خود را دارد.
6- دید و بازدید
دید و بازدید عید یا عید دیدنی یکی از سنت‌های نوروزی است که در بیشتر کشورهایی که آن را جشن می‌گیرند، متداول است. در برخی از مناطق، یاد کردن از گذشتگان و حاضر شدن بر مزار آنان در نوروز نیز رایج است. روز نوروز با بازدید و دیدار اقوام و خویشان شروع می‌شود. این سالها معمولاً در شهرهای کوچک رفتن به آرامگاه شهدا و بازدید از خانواده شهدا نیز رسم شده است.
7- لباس نو و پاک نوروزی
حمام رفتن و پوشیدن پوشاک نو بخشی از ضروریات روز نوروز است که افراد حتماً بایستی با لباس نو و پاک به دیدار اقوام و دوستان می‌رفتند.
8- گردشگری
9- مسابقات ورزشی
10- طبیعت‌گردی
مردم ایران در روز ۱۳ فروردین، به مکان‌های طبیعی مانند پارک‌ها، باغ‌ها، جنگل‌ها و مناطق خارج از شهر می‌روند. این مراسم سیزده‌به‌در نام دارد.
11- نوروزخوانی
نوروز خوانی یا بهار خوانی یا نوروزی، گونه‌ای از آواز خوانی است که در گذشته در ایران رواج داشته‌است. در حال حاضر رواج این گونه آواز خوانی بیشتر در استان‌های مازندران و گیلان است.
صالة عرض
نوروز در اشعار فارسی
حکیم ابوالقاسم فردوسی:
چو خورشید تابان میان هوا نشسته بر او شاه فرمانروا
جهان انجمن شد بر تخت او شگفتی فرو مانده از بخت او
به جمشید بر گوهر افشاندند مران روز را «روز نو» خواندند
خاقانی می‌گوید:
نوروز جهان پرور مانده ز دهاقین دهقان جهان دیده‌اش پرورده ببر بر
نوروز بزرگ آمد آرایش عالم میراث به نزدیک ملوک عجم از جم.
حافظ در غزلی گفته:
ز کوی یار می‌آید نسیم باد نوروزی از این باد ار مدد خواهی چراغ دل برافروزی
