مطالعه روابط بین‌الملل نشان می‌دهد پیش و بیش از آن که ابعاد دیپلماتیک و حقوقی میان دولت‌ها در استحکام روابط بین‌المللی موثر باشند، تبادلات میان فرهنگ‌هاست که ملت‌ها را به هم پیوند می‌دهد و روابط بین‌المللی را به معنای حقیقی کلمه بنیان می‌نهد. ریشه‌های اولین تبادلات فرهنگی میان دو کشور ایران و فرانسه را می‌توان در قرن‌های شانزدهم و هفدهم میلادی و با آغاز نگارش سفرنامه‌های گردشگران فرانسوی در ایران جست‌وجو کرد. مطالعه تاریخچه دیرینه روابط فرهنگی ایران و فرانسه نشان می‌دهد که ملت‌های دو کشور ورای روابط دیپلماتیک دولت‌ها، پیوندهایی ریشه‌دار با یکدیگر داشته‌اند (محمدزاده، 1400، ص. ۱۹۰). انواع نگارش‌های آثار ادبی دو کشور از جمله سفرنامه‌نویسی‌ها، واژگان و اصطلاحات مشترک، شیوه‌های معماری مشابه بین دو کشور، توجه نهادهای فرهنگی انجمن آسیایی پاریس به ایران‌شناسی و … به صورت متقابل، گواه این مدعاست (حمیدی، 1400، ص. 141). امروزه نیز نیاز است جهت استحکام این روابط عمیق و تاریخ‌دار میان ملل دو کشور، دولت‌ها با مطالعه‌ی الگوهای فرهنگی و نیز به‌کارگیری راهکارهای تسهیل‌کننده جهت هرچه بیشتر شدن و کیفیت بخشی به روابط میان فرهنگی، مبادرت ورزند که نتیجه‌ی آن، ارتقا و غنای دیپلماسی فرهنگی و در پی آن، تقویت روابط دیپلماتیک میان آن‌هاست (کاوسی، 1391، ص. 5)[2].
اکنون در این پیشنهاده به عنوان طرف ایرانی، در راستای توسعه روابط فرهنگی بین ایران و فرانسه، به ارائه راهکارهای مشخص و کوتاهی برای پرداختن به جنبه‌های مختلف این تبادل پرداخته می‌شود.
- ترویج و ارائه‌ی موسیقی اصیل ایرانی به جامعه فرانسوی
- سازماندهی کنسرت‌های موسیقی کلاسیک و تلفیقی با حضور نوازندگان و خوانندگان هر دو کشور (به‌عنوان مثال، کنسرت‌هایی که بر تنوع موسیقی کلاسیک ایرانی تمرکز دارند و از سازهای سنتی ایرانی در کنار سازهای غربی استفاده می‌کنند.)
- برگزاری کنسرت‌های موسیقی کلاسیک ایرانی در فرانسه
- برگزاری نمایشگاه‌هایی در فرانسه جهت معرفی و فروش سازهای ایرانی، آموزش نوازندگی با سازهای اصیل ایرانی به جامعه فرانسوی، اعم از کوبه‌‌‌ای و زهی نظیر سازهای سه تار، تار، عود، سنتور، دف، دهل، دایره، تنبک، نقاره و … و نیز انواع سازهای سنتی محلی ایرانی نظیر نی‌انبان، تنبور و … .
- ایجاد سکوی نمایش برای هنرمندان ایرانی با هدف‌گذاری همکاری با جشنواره‌های معتبر موسیقی در فرانسه، مانند جشنواره «ل شز دیو»[3] یا جشنواره «اکس آن پغووانس»[4]، جهت ترویج موسیقی ایرانی
- معرفی معماری ایرانی در فرانسه
- استفاده از فضای مجازی و واقعیت افزوده برای معرفی موزه‌‌ها، محلات و بناهای شهرهای مختلف در دو کشور
- برگزاری تورهای موضوعی برای دانشجویان هر دو طرف، برای حضور بیشتر در فضای فرهنگی دو کشور
- کمک به برگزاری تورهای تفریحی خانوادگی با محوریت شهرها و روستاهای کمتر شناخته شده در هر دو کشور
- برگزاری نمایشگاه‌هایی در مکان‌های فرهنگی برجسته مانند مرکز پومپیدو[5] در پاریس یا موزه هنرهای زیبای لیون[6] جهت نمایش سبک‌های معروف معماری ایرانی در ساختارهای نمادین، مانند مساجد باشکوه اصفهان و باغ‌های ایرانی
- ترویج اصول و آموزش معماري از طریق معرفی معماری تاریخی دو کشور برای کودکان، با کمک گرفتن از انیمیشن، فیلم، کتاب و جزوه و همچنین، رویدادهای همراه با بازی و سرگرمی
- برقراری کارگاه‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت معماری برای دانشجویان برگزیده دو کشور نظیر مدارس تابستانی یا اردوهای تحقیقاتی
- معرفی دوره‌های فرصت مطالعاتی و پسادکتری برای فارغ‌التحصیلان و اساتید معماری و شهرسازی و مرمت
- برگزاری دوره‌های تخصصی شناخت سیستم‌های ساختمانی، روش‌های مدیریت شهری، موارد به‌روز به صورت دوره‌‌‌ای و با بهره‌گیری از امکانات فضای مجازی و نیز متاورس
- پروژه‌های مشترک میان برجسته‌ترین اساتید معماری و شهرسازی و مرمت دو کشور با رویکردهای خلاقانه در کاربرد اصول خاص معماری ایرانی نظیر خلق ایوان‌ها، گنبدها و کاشی‌کاری‌ها در معماری معاصر فرانسه با استفاده از رویکرد «مناطق اتصال معماری»[7] در تشریح عوامل اجتماعی-سیاسی تأثیرگذار در زیبایی‌شناسی معماری ایرانی
- همکاری‌های حوزه‌ی آموزش
الف- همکاری‌های بین دانشگاهی
- برنامه‌ی تسهیل تبادل دانشجویان
- همکاری میان اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های برتر دو کشور با تمرکز بر گرایش‌های مشترک، با هدف تألیف آثار از جمله کتاب‌ها و مقالات مشترک در رشته‌هایی همچون؛ انواع گرایش‌های رشته‌ی حقوق با توجه به وجود شباهت‌های نظام‌های حقوقی با ریشه رومی-ژرمنی دو کشور، گرایش حقوق بین‌الملل و روابط بین‌الملل و مطالعات جهان با هدف به اشتراک‌گذاری ایده‌ها و تقویت روابط دیپلماتیک،گرایش‌های علوم اجتماعی، انسان شناسی و جامعه شناسی، فلسفه و تاریخ با هدف گفتمان میان فرهنگ‌ها
- ایجاد انتشارات‌های تخصصی فعال جهت نشر آثار مشترک
- همکاری بین مؤسسات آموزشی زبان
- ایجاد همکاری بین مؤسسات زبان ایرانی و فرانسوی
- دعوت از توریست‌ها و مهاجران فرانسوی به عنوان معلمان زبان
ج- همکاری میان نهادهای آموزش و پرورش با جامعه هدف دانش‌‌آموزان دو کشور
- همکاری میان دفتر تألیف آموزش و پرورش ایران با معلمان و نهادهای آموزش و پرورش فرانسه در تدوین برنامه درسی مؤثر و به‌اشتراک‌گذاری ایده‌های تألیف کتب درسی
- به‌اشتراک‌گذاری انواع روش‌های تدریس نوین در انواع علوم تجربی، ریاضی و انسانی با همکاری معلمان برجسته بین دو کشور
- به‌کارگیری جنبه‌های دیجیتال آموزش، مانند کلاس‌های مجازی و تبادل‌های فرهنگی آنلاین در این راستا
د- سایر
- برگزاری جشنواره‌های ادبی با موضوع خوانش، بحث‌ها و کارگاه‌های مرتبط با شعر فارسی، سفرنامه خوانی در جست‌وجوی کشف الگوهای تاریخی نظیر تأثیرپذیری‌های دو کشور از یکدیگر در انقلاب فرانسه و نیز جریان‌های روشن‌فکری در ایران؛ با امکان مطالعه مشترک دانشجویان ایرانی و فرانسوی؛ همکاری با دانشجویان زبان فرانسه، ادبیات، مهاجران ایرانی و فرانسوی، دانشجویان رشته‌های فلسفه، حقوق و تاریخ مسلط به زبان فرانسوی و فارسی به عنوان تسهیل‌گر در این راستا (امکان برگزاری رویدادها به صورت آنلاین وجود دارد.)
- تبادل‌های مرتبط با خوراکی‌ها و آشپزی
- برگزاری جشنواره‌های غذاهای سنتی ایرانی در فرانسه شامل انواع غذاهای اصیل ایرانی، دسرها، نان‌های سنتی و انواع غذاهای محلی ایرانی.
- به‌کارگیری پلتفرم‌های آنلاین جهت به‌اشتراک‌گذاری دستورها و تکنیک‌های آشپزی ایرانی اصیل و محلی
- همکاری میان آشپزهای دو کشور جهت خلق طعم‌های جدید با امکان برگزاری مسابقات آشپزی و … .
- برگزاری رویدادهایی نوآورانه همچون جشنواره‌های «آجیل»
- راهکارهای مرتبط با صنایع دستی
- برگزاری جشنواره‌های مد ناظر به پوشاک ایرانی در فرانسه مانند انواع شال‌ها و کت‌ها با نقوش و پارچه‌های ایرانی نظیر ترمه.
- همکاری بین طراحان ایرانی و فرانسوی در خلق انواع مد و ایجاد آثاری نوآورانه و ترکیبی از هر دو فرهنگ
- برگزاری نمایشگاه‌های فرش و پارچه‌های ایرانی شامل فرش‌های دهاتی‌بافت، وینتیج، عشایری، بختیاری و انواع الگوهای فرش‌های معروف شهرهای ایران نظیر فرش اصفهان، تبریز و … .
- برگزاری نمایشگاه‌های صنایع دستی ایرانی در فرانسه جهت ارائه و فروش انواع پارچه‌ها، تابلوهای کاشی‌کاری، صنایع معرق و میناکاری و … .
- راه‌حل‌ها در هنرهای نمایشی و صنعت فیلم
- نمایش تئاترهای تاریخی و محلی ایرانی شامل ترویج نمایش‌های تئاتر سنتی ایرانی نظیر «تعزیه»
- ابتکارات تئاتری مشترک: تأسیس همکاری‌ها بین تئاترهای ایرانی و فرانسوی، از طریق جشنواره‌ها یا کارگاه‌های مشترک به هدف ترویج روایت‌ها و بیانیه‌های هنری متقابل (Yari Astehbanati, 2022, p. 268).
- همکاری پلتفرم‌های ایرانی و فرانسوی جهت انعقاد قراردادهای توزیع، حق پخش و فروش فیلم، با امکانات دوبله و ترجمه‌ی آثار ادبی و هنری با اولویت آثار تاریخی
نتیجه‌گیری
روابط فرهنگی دیرینه میان ایران و فرانسه در آثار ادبی و معماری دو کشور متجلی است و تأثیر و تأثر این تبادل فرهنگ در تاریخچه ی جریانات روشن‌فکری در ایران و نیز انقلاب فرانسه و دیگر نقاط عطف تاریخی در دو کشور ریشه دوانیده است. امروزه با وجود انواع موانع سیاسی، دولت‌های دو کشور همچنان می‌توانند با تسهیل برخی راهکارها که در پیشنهاده‌ی حاضر ارائه شد، روابط فرهنگی میان ملل خود را منسجم سازند و آن را توسعه بخشند. مطالعات تاریخی فرهنگی میان ایران و فرانسه نشان داده است فواید ترویج همکاری‌ها در حوزه میراث فرهنگی مشترک نه تنها در نزدیکی ملل و کاربردهای توسعه فرهنگ دو کشور مؤثر است، بلکه در نهایت به توسعه روابط دیپلماتیک میان دو کشور انجامیده است. از طرفی با به‌کارگیری انواع راهکارهای ارائه شده، پاسداری از حقوق مهاجران و نزدیک شدن به الگوی فرهنگی ادغام در پذیرش مهاجران هر دو کشور تسهیل خواهد شد.
نگارنده: صبا گلنارکار[1]
منابع
- حمیدی، س. (1400). ایران‌شناسی در فرانسه؛ بررسی مطالعات ایرانی انجمن آسیایی پاریس (1922-1822م). فصلنامه علمی-پژوهشی فرهنگ و زبان‌های باستانی، 2(2)، 125-146.
- محمدزاده، ا. (1400). جایگاه سفرنامه‌های فرانسویان در حفظ روابط فرهنگی ایران و فرانسه در قرن 18 میلادی. نشریه علمی پژوهش‌های زبان و ترجمه فرانسه،(1)4، 188-208.
- کاوسی، ا. (1391). طراحی الگوی توسعه روابط بین‌فرهنگی در عصر جهانی‌شدن. مجله مدیریت فرهنگی،(17)6، 1-16.
- Yari Astehbanati, M. (2022). Analyzing the Variables Affecting France’s Artistic Diplomacy toward Iran in the 20th Century; Reflecting on James N. Rosenau Theory. Biannual of Iranian Review of Foreign Affairs, 13(1), 263-288.
[1] دانشجوی دکتری حقوق بین الملل دانشگاه تهران، saba.gol@ut.ac.ir
[2] همچنین نک به:
Sarı, İ. (2023). France and Iran’s Rivalry in the Middle East: Strategies, Interactions, and Consequences. The Journal of Iranian Studies, 7(1), 53-81
[3] Festival de La Chaise-Dieu
[4] FESTIVAL D’AIX-EN-PROVENCE
[5] Centre Pompidou
[6] Musée des beaux-arts de Lyon
[7] architectural contact zones